Chwasty ozime wiosną w zasiewach zbóż ozimych. Jak, kiedy i czym zwalczać?

dr inż. Renata Kieloch

Chwasty ozime wiosną w zasiewach zbóż ozimych. Jak, kiedy i czym zwalczać?

Chwasty jednoroczne występujące w uprawach można podzielić, na podstawie ich cyklu życiowego, na trzy grupy – jare, zimujące i ozime. W zbożach ozimych na ogół spotyka się chwasty ozime i zimujące. Chwasty ozime wschodzą późnym latem lub jesienią, wytwarzają skrócony pęd i w takiej postaci zimują. Na wiosnę tworzą pędy kwiatowe, latem wydają nasiona, a następnie zamierają. Do kwitnienia i wydania nasion potrzebują okresu tzw. jarowizacji, czyli poddania działaniu niskich temperatur. Cykl życiowy tych chwastów dostosowany jest do cyklu upraw ozimych. Chwasty zimujące pojawiają się na polach w różnych terminach, głównie wiosną i jesienią. Egzemplarze, które wzeszły wiosną przechodzą cykl życiowy w jednym sezonie wegetacyjnym, czyli zachowują się tak jak rośliny jare. Osobniki ze wschodów jesiennych zimują w różnych stadiach rozwojowych, na ogół w fazie rozety, zaś w następnym sezonie wytwarzają organy generatywne. Dostosowują się do cyklu życiowego uprawianego zboża, a niektóre z nich np. gwiazdnica pospolita, tasznik pospolity mogą wydać kilka pokoleń w ciągu roku. Do osiągnięcia fazy generatywnej nie potrzebują przejścia okresu jarowizacji. Chwasty ozime i zimujące cechują się znaczną odpornością na niskie temperatury, co pozwala im przetrwać zimę, a wraz ze wzrostem temperatur na przedwiośniu lub wczesną wiosną intensywnie rosną silnie konkurując ze zbożami. Należy podkreślić, że większość gatunków chwastów jednorocznych posiada zarówno formy jare, jak i ozime. W artykułach popularnonaukowych niejednokrotnie używa się określenia ozimy dla gatunku zimującego, niewiele jest natomiast typowych gatunków ozimych.

Spośród jednoliściennych chwastów, największe zagrożenie dla zbóż stanowi rozpowszechniona na terenie kraju miotła zbożowa. Jej próg szkodliwości wynosi 10-15 szt./m². Gatunek ten cechuje się małymi wymaganiami termicznymi i może kiełkować nawet w czasie łagodnej zimy. Spośród chwastów dwuliściennych największe zagrożenie stanowi przytulia czepna, która już w ilości 0,5-2 szt./m² może obniżyć plon ziarna o 5%. Utrudnia zbiór, a zaopatrzone w haczyki nasiona zanieczyszczają zebrane ziarno. Do wysoce konkurencyjnych dla zbóż chwastów zdolnych przezimować można zaliczyć również chabra bławatka, maka polnego oraz chwasty rumianowate, tj. marunę bezwonną i rumiana polnego.

Z wykonaniem zabiegów chwastobójczych nie należy zwlekać. Chwasty, które przezimowały mogą rosnąć w temperaturach niższych niż zboża, należy więc liczyć się z ich intensywnym wzrostem na przedwiośniu i wczesną wiosną. Łatwo więc przeoczyć okres w którym są jeszcze wrażliwe na herbicydy. Zabiegi chwastobójcze najlepiej wykonać bezpośrednio po ruszeniu wegetacji. Poszczególne herbicydy posiadają różny zakres terminów stosowania. Wiele z nich można aplikować tylko do końca krzewienia zbóż, jednak dla większości produktów termin graniczny to faza 1-go lub 2-go kolanka. Tylko nieliczne (np. Axial 100 EC, Starane 250 EC, Biathlon 4D) nadają się do późniejszych zabiegów tj. w fazie liścia flagowego.

W tabeli 1 przedstawiono herbicydy do wiosennego odchwaszczania ozimin. Ze względu na szeroki asortyment dostępnych na rynku środków, ograniczono się tylko do przykładowych dla poszczególnych substancji aktywnych produktów. Na początku tabeli wymieniono herbicydy zwalczające tylko chwasty jednoliścienne, które są efektywne w niszczeniu nawet mocno wyrośniętej miotły zbożowej. Do tej grupy należą np. Axial 100 EC (zawiera pinoksaden), Puma Universal 069 EW, Fantom 069 EW (zawierają fenoksaprop-P-etylu). Ich zaletą jest również fakt, że można je bezpiecznie stosować w późniejszych fazach rozwojowych zbóż. Miotłę zbożową można również zwalczyć za pomocą wymienionych w tabeli herbicydów niszczących jednocześnie chwasty dwuliścienne. W tej grupie środków znajdują się również Attribut 70 SG, Apyros 75 WG, które posiadają bardzo wąski zakres zwalczanych gatunków dwuliściennych (głównie chwasty z rodziny krzyżowych).

Do zwalczania przytuli czepnej bardzo dobrze sprawdzają się herbicydy zawierające fluroksypyr (m.in. Starane 250 EC, Fluxyr 200 SL) lub amidosulfuron (np. Grodyl 75 WG, Faraon 75 WG), które skutecznie niszczą ten gatunek bez względu na jego fazę rozwojową. Wysoką skutecznością w stosunku do przytulii odznaczają się również herbicydy zawierające mieszaninę florasulamu z 2,4-D (Mustang 306 SE, Diablo 306 SE) lub aminopyralidem (Dragon 450 WG). Zwalczają one przytulię do wysokości 20 cm, a dodatkowo są efektywne w niszczeniu zaawansowanych w rozwoju (do 25 cm wysokości) chwastów rumianowatych. Ze zwalczeniem tych ostatnich na ogół nie ma problemów, ponieważ są wrażliwe na większość herbicydów do odchwaszczania zbóż. Wiele środków jest również skutecznych w stosunku do maku polnego. Więcej trudności natomiast przysparza odchwaszczanie plantacji, na których występuje chaber bławatek. Można go zwalczyć za pomocą środków z grupy tzw. regulatorów wzrostu (np. Aminopielik Super 464 SL, Chwastox Turbo 340 SL), herbicydów zawierających chlorotoluron tj. Lentipur Flo 500 SC, Dicurex Flo 500 SC oraz niektórych herbicydów sulfonylomocznikowych (Cuckoo 750 WG, Helgran 75 WG). W przypadku tej ostatniej grupy środków, w związku z uodparnianiem się chwastów, należy przestrzegać kilku zasad, m.in. stosować na danym polu naprzemiennie z herbicydami o innym mechanizmie działania, nie stosować na chwasty zaawansowane w rozwoju (powyżej fazy 6 liści) i w dawkach niższych niż zalecane. Chaber bławatek jest również wrażliwy na preparaty trójskładnikowe takie jak Mustang Forte 195 SE i Lancet Plus 125 WG. Na uwagę zasługuje także herbicyd Biathlon 4D, który oprócz chabra zwalcza również maka polnego, marunę bezwonna, rumian polny, przytulię czepną i wiele innych dwuliściennych. W warunkach słabego uwilgotnienia gleby oraz zaawansowanej fazy rozwojowej chwastów zaleca się stosować środek łącznie z adiuwantem DASH.

Tabela 1. Herbicydy do wiosennego zwalczania chwastów w zbożach ozimych