Dobre rozwiązanie – międzyplony ścierniskowe.

Dobre rozwiązanie – międzyplony ścierniskowe.

Dr inż. Andrzej BISKUPSKI, dr inż. Tomasz SEKUTOWSKI, dr inż. Stanisław WŁODEK
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu
Orzechowa 61, 50-540 Wrocław
Telefon: (071) 363-87-07 wew. 109
e-mail: a.biskupski@iung.wroclaw.pl

 

Międzyplony, to rośliny uprawiane miedzy dwoma plonami głównymi w celu uzyskania zielonej masy, wykorzystania na zielonkę, siano, kiszonkę lub przyoranie jako zielony nawóz, ewentualnie jako pasza. Do niedawna nazywano je po prostu poplonami. Właściwe docenienie znaczenia międzyplonów oraz ich prawidłowa agrotechnika, może dostarczyć znacznych korzyści w wielu gospodarstwach.

 

W zależności od terminu siewu wyróżnia się trzy rodzaje międzyplonów:

  • ścierniskowe – wysiewane w drugiej połowie lata po zbiorze wczesnego plonu głównego, a użytkowane jesienią tego samego roku na paszę (np. rzepa ścierniskowa) lub przyorane na zielony nawóz (np. facelia, gorczyca biała, peluszka, łubin);
  • ozime – wysiewane jesienią po zbiorze plonu głównego, a zbierane wiosną następnego roku, np. żyto ozime, rzepak ozimy, wyka;
  • wsiewki międzyplonowe – siane wiosną jednocześnie z plonem głównym lub w czasie jego wegetacji i pozostające po jego zbiorze do jesieni tego samego roku, np. seradela wsiana w żyto; powinny być to rośliny dobrze znoszące zacienienie w pierwszym okresie wzrostu po wschodach i szybko rosnące po odsłonięciu.

 

Międzyplony ścierniskowe są najbardziej typowym rodzajem międzyplonów i cieszącym się jednocześnie dużą popularnością wśród rolników. Resztki pozostałe po wykorzystaniu międzyplonu na pasze w okresie jesiennym, pozostawione są na okres zimowy jako mulcz (zielona pokrywa) i przyorane na wiosnę. Pozostawienie na zimę ma na celu ograniczenie wymywania, wywiewania składników pokarmowych i regulacji stosunków wodnych w glebie. Uprawa międzyplonów ścierniskowych ogranicza potrzebę nawożenia innymi nawozami organicznymi i mineralnymi. Wartość nawozowa dobrych międzyplonów przez wielu fachowców porównywana jest z wartością nawozową obornika. Tak jak obornik, wzbogacają glebę w niezbędne składniki organiczne, użyźniają glebę i wpływają fitosanitarnie na środowisko glebowe. Mogą być dobrym rozwiązaniem przy braku lub niedoborze obornika w gospodarstwie. Tak więc koszty paliwa, nasion i pracy własnej, które producent poniósł na wykonanie zasiewów na pewno zrekompensuje w dużym stopniu oszczędnościami w nawożeniu. Na przykład  gorczyca uprawiana w tym przypadku jako międzyplon wytwarza bardzo duży system korzeniowy. Ma to wpływ na polepszenie struktury gruzełkowatej gleby oraz umożliwia dopływ powietrza i wody do głębszych warstw gleby. Dodatkowo korzenie gorczycy niszczą tzw. podeszwę płużną, czyli twardą, nieprzepuszczalną warstwę ziemi, która powstaje na skutek wykonywania przez kilka lat orki na tę samą głębokość. Zaletą gorczycy jest także jej szybki wzrost, dzięki czemu zagłusza kiełkowanie i wzrost chwastów. Prawidłowe zmianowanie i następstwo roślin po sobie co kilka lat zmniejsza występowanie chorób i liczebność szkodników roślin uprawnych.
Poza bezpośrednimi korzyściami dla gospodarstwa, uprawa międzyplonów ma za zadanie sprzyjać ochronie środowiska. Intensyfikacja produkcji rolniczej prowadzi w efekcie do wzrostu zanieczyszczenia gleb i wód, zachwiania równowagi przyrodniczej, a w efekcie do pogorszenia płodów rolnych.

Miedzyplony ścierniskowe sieje się najczęściej po zbożach najwcześniej schodzących z pola (jęczmień ozimy i jary, żyto, pszenica). Można także uprawiać poplony po rzepaku ozimym, ale stanowisko to zalecam pod pszenicę ozimą. Siew międzyplonu ścierniskowego powinien być wykonany możliwie jak najwcześniej, wkrótce po zbiorze plonu głównego. Aby uzyskać plon zielonej masy, np. 135-170 dt/ha, rośliny międzyplonowe potrzebują 70-90 dni okresu wegetacji. Międzyplon ścierniskowy zaleca się zasiać nie później jak do 15-20 sierpnia.

Istnieje wiele gatunków roślin polecanych do uprawy w poplonach ścierniskowych i dostarczających zielonki o dużej wartości pokarmowej. Na gleby najlżejsze zaleca się: łubin żółty, seradelę i facelię. Na glebach średniozwięzłych – groch pastewny, słonecznik, łubin wąskolistny, wykę ozimą, rzepak, grykę, rzodkiew oleistą, rzepę ścierniskową, gorczycę białą. Na glebach cięższych można wysiewać bobik, wykę jarą i kapustę pastewną. Można też sporządzić mieszanki z tych gatunków o zbliżonej długości okresu wegetacji i wymaganiach glebowych oraz podobnej wielkości nasion, aby mieć ułatwiony łączny siew.

 

Wyniki badań IUNG-PIB.

W latach 2008 – 2010 w Stacji Doświadczalnej IUNG-PIB w Jelczu – Laskowicach, na glebie kompleksu żytniego dobrego, prowadzono badania nad wpływem międzyplonów i różnych systemów uprawy roli na plonowanie oraz stopień zachwaszczenia kukurydzy uprawianej na ziarno. Jednym z badanych czynników w doświadczeniu były sposoby uprawy roli. Tradycyjny – główny zabieg uprawowy – orka na głębokość 25-30 cm, uproszczony – bezpłużna uprawa agregatem do uprawy pożniwnej na głębokość 10-15 i zerowy – siew bezpośredni w glebę nieuprawianą i ograniczanie zachwaszczenia przez stosowanie herbicydów. Drugim czynnikiem doświadczenia były międzyplony. Gorczyca wysiewana dwa tygodnie przed zbiorem przedplonu, gorczyca wysiewana po zbiorze przedplonu, łubin wysiewany po zbiorze przedplonu i kontrola (bez międzyplonu). Przedplonem była pszenica ozima. Zastosowane zmianowanie: pszenica ozima – międzyplony – kukurydza.

W prowadzonych badaniach stwierdzono znaczne zróżnicowanie plonowania kukurydzy, w zależności od zastosowanych systemów uprawowych oraz międzyplonów (tabela 1). W pierwszym roku badań (2008) najwyższe wyniki uzyskano po zastosowaniu uprawy tradycyjnej (8,46 t/ha). Z międzyplonów najkorzystniej wypadła gorczyca (8,46 t/ha), natomiast najniższe plony uzyskano na kontroli (7,79 t/ha). Międzyplon gorczycy w uprawie tradycyjnej i uproszczonej przyczynił się do uzyskania najwyższych plonów ziarna kukurydzy, natomiast w uprawie zerowej najwyższe plony uzyskano po łubinie. Również w 2009 roku najlepiej plonowała kukurydza po zastosowaniu uprawy tradycyjnej (7,55 t/ha), a istotnie niższe plony po siewie bezpośrednim (6,89 t/ha). Z zastosowanych międzyplonów najlepszy efekt w plonie kukurydzy przyniósł łubin. W trzecim roku badań najwyższe plony ziarna kukurydzy uzyskano również po zastosowaniu uprawy tradycyjnej. Dobrym międzyplonem w tym roku okazała się gorczyca wsiewana w rosnącą pszenicę ozimą (8,40 t/ha).

W badaniach IUNG-PIB prowadzono również obserwacje nad wpływem sposobu uprawy roli na liczebność chwastów (Rys. 1). W pierwszym roku (2008) nie stwierdzono wyraźnego wpływu uprawy na liczbę chwastów w kukurydzy W roku 2009 udział chwastów w uprawie zerowej był o ponad 50 proc. większy w porównaniu do uprawy tradycyjnej. Zaniechanie uprawy roli (siew bezpośredni w glebę nie uprawioną) w 2010 roku, spowodowało zwiększenie liczebności chwastów w uprawie uproszczonej o 23 proc. i w uprawie zerowej o 60 proc. w porównaniu z uprawą tradycyjną.

 

Tabela 1. Plon ziarna kukurydzy(t/ha), po różnych międzyplonach i sposobach uprawy roli

 

Obiekt

 

Lata Średnio

 

2008 2009 2010
Sposób uprawy roli
UT* UU UZ Sr UT UU UZ Sr UT UU UZ Sr UT UU UZ
Kontrola

Łubin

Gorczyca**

Gorczyca***

9,46

7,72

7,96

8,70

6,81

6,95

9,00

8,97

7,09

9,25

7,81

7,71

7,79

7,97

8,26

8,46

6,66

7,91

7,81

7,82

6,83

7,38

7,07

7,56

6,90

7,33

6,76

6,58

6,80

7,54

7,21

7,32

7,80

7,08

9,76

9,33

6,99

7,12

8,61

6,80

6,72

6,71

6,82

6,80

7,17

6,97

8,40

7,64

7,97

7,57

8,51

8,62

6,88

7,15

8,23

7,78

6,90

7,76

7,13

7,03

Średnio 8,46 7,93 7,97 8,12 7,55 7,21 6,89 7,22 8,49 7,38 6,76 7,54 8,17 7,51 7,21

* – UT – uprawa tradycyjna; UU – uprawa uproszczona; UZ – uprawa zerowa; Sr – średnio

** – gorczyca siana dwa tygodnie przed zbiorem pszenicy ozimej

*** – gorczyca siana po zbiorze pszenicy ozimej

 

 

Dobre rozwiązanie – międzyplony ścierniskowe.

Dobre rozwiązanie – międzyplony ścierniskowe.

 

Rys 1. Liczba chwastów występujących w łanie kukurydzy w zależności od sposobu uprawy roli.

 

 

 

dr inż. Andrzej Biskupski

dr inż. Tomasz Sekutowski

dr inż. Stanisław Włodek

Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu

IUNG-PIB w Puławach

a.biskupski@iung.wroclaw.pl

 

 

Advertisement
0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.