JUŻ CZAS NA OCHRONĘ SOI PRZED CHWASTAMI

dr inż. Tomasz R. Sekutowski1, mgr inż. Marcin Bortniak1, mgr inż. Bartłomiej Karamon2
1Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli,
ul. Orzechowa 61, 50-540 Wrocław
2Lesaffre Polska S.A.
ul. Dworcowa 36, 46-250 Wołczyn

JUŻ CZAS NA OCHRONĘ SOI PRZED CHWASTAMI
Krajowi producenci soi uważają, że najoptymalniejszym terminem siewu większości odmian dostępnych na naszym rynku, jest okres pomiędzy 20 kwietnia a 10 maja. Oczywiście sam termin siewu uzależniony jest najczęściej od warunków wilgotnościowo-termicznych panujących w danym makroregionie oraz od czynnika odmianowego. Czy i w tym sezonie wegetacyjnym, soja będzie nadal cieszyć się tak dużym powodzeniem wśród polskich plantatorów?
Polscy przedsiębiorcy rolni zajmujący się uprawą soi bardzo szybko zorientowali się, że podstawowym problemem w naszych warunkach, nie jest już termin siewu, dobór odmian, czy zbiór nasion ale skuteczna ochrona przed agrofagami, głównie chwastami. Najczęściej w naszych warunkach klimatyczno-glebowych, plantacje soi zakładane są na polach na których wcześniej uprawiana była kukurydza, zboża jare, późne ziemniaki czy rzadziej buraki cukrowe. Niektóre zabiegi agrotechniczne (głównie bronowanie czy kultywatorowanie) zastosowane w celu „doprawienia” pola, powodują wzmożone kiełkowanie nasion chwastów, które mogą stanowić istotny problem podczas wschodów roślin soi. Problem zachwaszczenia plantacji w ciągu pierwszych kilku tygodni od momentu pojawienia się pierwszych wschodów, spowodowany jest głównie niewielką konkurencją ze strony roślin soi. Ponadto same gatunki chwastów są najczęściej bardzo dobrze przystosowane do panujących w tym okresie warunków wilgotnościowo-termicznych. Dlatego tak istotne jest zastosowanie odpowiednich zabiegów ograniczających konkurencję ze strony różnych gatunków chwastów. Do najczęściej spotykanych na plantacji soi gatunków możemy zaliczyć: chwastnicę jednostronną, włośnicę siną, zieloną, komosę białą, szarłat szorstki, bodziszka drobnego, żółtlicę drobnokwiatową, psiankę czarną, rdest ptasi, powojowaty, marunę bezwonną, rumian polny czy powój polny.
Asortyment herbicydów, które można legalnie i co najważniejsze bezpiecznie stosować w uprawie soi w ciągu ostatnich trzech lat, zwiększył się z jednego do aż siedmiu!. Jest to szczególnie imponujący wynik, gdyż soja zaliczana jest do upraw małoobszarowych, w których to przeważnie zarejestrowanych jest od jednego do trzech herbicydów.
Z tych siedmiu zarejestrowanych herbicydów, sześć zalecanych jest do stosowania doglebowego (przedwschodowego), a tylko jeden do stosowania powschodowego (nalistnego).
Herbicydy przeznaczone do stosowania doglebowego:
Sencor Liquid 600 SC (s.cz. metrybuzyna) jest to preparat, który można stosować tylko jeden raz w sezonie wegetacyjnym w maksymalnej zalecanej dawce 0,55 l/ha w terminie do 3 dni po siewie nasion soi (BBCH 00). Jest to herbicyd o działaniu układowym, którego s.cz. metrybuzyna przenika, głównie przez korzenie, gdzie jest dalej rozprowadzana ksylemem po całej roślinie, powodując zaburzenia procesu fotosyntezy. Chwasty wrażliwe na metrybuzynę to: dymnica pospolita, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnoty, krzywoszyj polny, maruna bezwonna, pokrzywa żegawka, przetacznik polny, przetacznik perski, starzec zwyczajny, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa, komosa biała. Chwasty średnio wrażliwe to: chwastnica jednostronna, rdest powojowaty, natomiast niewrażliwe to: przytulia czepna i psianka czarna.
Afalon Dyspersyjny 450 SC (s.cz. linuron) jest to środek, który można stosować tylko jeden raz w sezonie wegetacyjnym w dawce 1,25-1,5 l/ha, bezpośrednio po siewie nasion soi (BBCH 00), na dobrze uprawioną i wilgotną glebę. Niewielkie opady występujące po aplikacji nie powodują obniżenia skuteczności działania tego środka, natomiast intensywne opady deszczu mogą spowodować wystąpienie objawów fitotoksyczności na roślinie uprawnej. Nie należy stosować tego środka na glebach piaszczystych, torfowych lub potorfowych ze względu na możliwość uszkodzenia roślin uprawnych. Jest to herbicyd o działaniu układowym, którego s.cz. linuron przenika, głównie przez korzenie, gdzie jest dalej rozprowadzana ksylemem po całej roślinie, powodując zaburzenia procesu fotosyntezy. Najskuteczniej herbicyd ten działa na chwasty od fazy wschodów do fazy 6 liści właściwych. Zastosowany w późniejszych fazach rozwojowych chwastów niszczy je znacznie mniej skutecznie. Chwasty wrażliwe na metrybuzynę to: gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, komosa biała, niezapominajka polna, pokrzywa żegawka, sporek polny, starzec zwyczajny, tasznik pospolity, tobołki polne, wyka ptasia, żółtlica drobnokwiatowa. Chwasty średnio wrażliwe to: bratek polny, szarłat szorstki, wilczomlecz obrotny, iglica pospolita, jasnota różowa, jasnota purpurowa, maruna bezwonna, rdest plamisty, rdest powojowy, natomiast niewrażliwe to: przytulia czepna i rdest ptasi.
Stomp Aqua 455 CS (s.cz. pendimetalina) jest to herbicyd, który można stosować tylko jeden raz w sezonie wegetacyjnym w zalecanej dawce 1,5 l/ha, bezpośrednio po siewie soi jednak nie później niż do 5 dni (BBCH 00-01). Jest herbicydem selektywnym o działaniu układowym, pobieranym przez korzenie i części nadziemne chwastów. Mechanizm działania pendimetaliny polega na hamowaniu polimeryzacji tubuliny, kluczowego procesu dla normalnego przebiegu podziału komórek. Najczęstszym objawem jest skarłowacenie roślin i korzeni, co powoduje masowe zamieranie wschodzących siewek chwastów. Dlatego najskuteczniej zwalcza chwasty w okresie ich kiełkowania i wschodów. Chwasty jednoliścienne są zwalczane do fazy 1 lub do początku 2 liścia, natomiast chwasty dwuliścienne do fazy 2 liści właściwych. Chwasty wrażliwe na pendimetalinę to: chwastnica jednostronna, fiołek polny, fiolek trójbarwny, gwiazdnica pospolita, jasnota różowa, komosa biała, pokrzywa żegawka, przetacznik perski, rdest ptasi, rdest plamisty, rzodkiew świrzepa, rumian polny, tasznik pospolity, wiechlina roczna. Chwasty średnio wrażliwe to: bodziszek drobny, gorczyca polna, iglica pospolita, jasnota purpurowa, pokrzywa zwyczajna, poziewnik szorstki, przytulia czepna, rdestówka powojowata, rumianek pospolity, szarłat szorstki, tobołki polne, natomiast niewrażliwe to: maruna bezwonna, przymiotno kanadyjskie, starzec zwyczajny, szarota błotna i żółtlica drobnokwiatowa.
Proman 500 SC (s.cz. metobromuron) jest to preparat, który można stosować tylko jeden raz w sezonie wegetacyjnym w dawce 2,0-3,0 l/ha, najlepiej w ciągu 5 dni po siewie, zanim hipokotyl (łodyżka podliścieniowa) znajdzie się blisko powierzchni ziemi (BBCH 00-08). Jest to preparat selektywny o działaniu układowym, którego s.cz. metobromuron, przenika do rośliny przez korzenie i liście, powodując zakłócenia w przebiegu procesu fotosyntezy na poziomie II, objawiające się powstawaniem chloroz, nekroz, zahamowaniem wzrostu i w efekcie końcowym zamieraniem całej rośliny. Herbicyd ten nie zaleca się stosować na glebach zbyt suchych i zbrylonych oraz na glebach mokrych i zamulonych. Metobromuron najskuteczniej działa na chwasty od fazy ich kiełkowania do fazy rozety. Chwasty wrażliwe to: dymnica pospolita, fiołek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, krzywoszyj polny, maruna bezwonna, owies głuchy, poziewnik szorstki, przetacznik perski, rdest kolankowy, rdest ptasi, samosiewy rzepaku, starzec zwyczajny, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, wiechlina roczna, zółtlica drobnokwiatowa. Chwasty średnio wrażliwe to: bodziszek drobny, chwastnica jednostronna, przytulia czepna, psianka czarna, rdestówka powojowata, rdest plamisty, szczyr roczny, natomiast niewrażliwe to: chwasty wieloletnie, głęboko korzeniące się jak np. ostrożeń polny czy skrzyp polny.
oxer 800 ECB (s.cz. prosulfokarb) jest to selektywny herbicyd, który można stosować tylko jeden raz w sezonie wegetacyjnym w dawce 3,0-4,0 l/ha, najlepiej do 3 dni po siewie nasion soi (BBCH 00-02). Pobranie przez chwasty prosulfokarbu zastosowanego przedwschodowo, objawia się przeważnie zamieraniem siewek chwastów przed ich wzejściem lub krótko po wschodach. Dlatego optymalnym terminem stosowania tego herbicydu jest okres przed wschodami i wcześnie po wschodach chwastów do ich wczesnych faz rozwojowych. Miejscem działania prosulfokarbu są komórki stożka wzrostu, który podczas wschodów przedostaje się przez warstwę gleby, uszkadzając merystem, doprowadzając tym samym do szybkiego zamierania roślin. Ponadto zaletą tego herbicydu jest to, że jest pobierany przez chwasty w ciągu 1 godziny od momentu zastosowania. Dlatego opady deszczu występujące po tym czasie nie wpływają znacząco na skuteczności działania tego środka. Chwasty wrażliwe na prosulfokarb to: gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, miotła zbożowa, przetacznik bluszczykowy, przetacznik perski, przytulia czepna. Chwasty średnio wrażliwe to: fiołek polny, mak polny, rdestówka powojowata, rumianek pospolity, wiechlina roczna, a niewrażliwe to: chwastnica jednostronna.
Plateen 41,5 WG (s.cz. metrybuzyna; flufenacet) jest to herbicyd układowy, selektywny, który można stosować tylko jeden raz w sezonie wegetacyjnym w dawce 2,0 kg/ha, najlepiej bezpośrednio po siewie, jednak nie później jak przed wschodami roślin soi (BBCH 00-07), na staranie doprawioną i wilgotną glebę. Natomiast nie zaleca się stosować tego herbicydu na glebach zbrylonych i przesuszonych oraz na glebach bardzo lekkich, piaszczystych i przepuszczalnych, a także w temperaturze powyżej 25°C. Substancje czynne tego herbicydu pobierane są głównie przez korzenie w mniejszym stopniu przez liście chwastów. Metrybuzyna powoduje zaburzenia w procesie fotosyntezy, natomiast flufenacet zakłóca procesy podziału komórek w stożkach wzrostowych pędów i korzeni, co doprowadza do zahamowania wzrostu i skarłowacenia roślin. Środek skutecznie niszczy chwasty od fazy kiełkowania do fazy 2-4 liści właściwych. Chwasty wrażliwe na działanie tych dwóch s.cz. to: chwastnica jednostronna, dymnica pospolita, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, komosa biała, maruna bezwonna, niezapominajka polna, przetacznik perski, przetacznik rolny, poziewnik szorstki, tobołki polne, tasznik pospolity. Chwasty średnio wrażliwe to: owies głuchy, rdest powojowy, a niewrażliwe to: perz właściwy.
Herbicyd przeznaczony do stosowania nalistnego:
Corum 502,4 SL (s.cz. bentazon; imazamoks) jest to selektywny herbicyd o działaniu kontaktowym (bentazon), jak i układowym (imazamoks), który można stosować w dawce pojedynczej 1,25 l/ha lub w dawce dzielonej: 0,625 + 0,625 l/ha (odstępy miedzy zabiegami min. 7 dni) od fazy rozwiniętego liścia trójlistkowego na drugim węźle do fazy widocznego piątego pędu bocznego pierwszego rzędu roślin soi (BBCH 12-25). Herbicyd ten nie należy stosować na rośliny zwiędnięte czy uszkodzone przez czynniki abiotyczne (np. przymrozek) lub biotyczne (np. choroby albo szkodniki), bezpośrednio przed spodziewanym deszczem i bezpośrednio po deszczu oraz w temperaturze powyżej 22°C, jak i poniżej 10°C. Substancje czynne tego herbicydu pobierane są głównie przez liście oraz w bardzo niewielkim stopniu przez korzenie chwastów. Bentazon powoduje w miejscu kontaktu powstawanie chlorotycznych plam i nekroz, które przypominają „oparzenia” blaszki liściowej, szczególnie dobrze widoczne na brzegach liści. Natomiast imazamoks blokuje aktywność enzymu syntazy acetylomleczanowej (brak syntezy białek), co prowadzi do zahamowania wzrostu i rozwoju, a w końcowym efekcie do żółknięcia i zamierania roślin. Środek ten skutecznie niszczy chwasty do fazy 2-4 liści właściwych. Gatunki wrażliwe na działanie tych dwóch s.cz. to: bodziszek drobny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, jasnota różowa, komosa biała, psianka czarna, przetacznik bluszczykowy, przetacznik rolny, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, żółtlica drobnokwiatowa. Chwasty średnio wrażliwe to: chaber bławatek, chwastnica jednostronna, fiolek polny, mak polny, maruna bezwonna, przetacznik perski, przytulia czepna, rdest powojowy, rumian polny, szarłat szorstki, wilczomlecz obrotny, a niewrażliwe to: rdest ptasi.