Kukurydza. Chwasty uciążliwe.

 

Chwasty uciążliwe w kukurydzy – biologia i szkodliwość

mgr inż. Tomasz Snopczyński
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu

Kukurydza jest rośliną, która bez pomocy człowieka nie jest w stanie skutecznie rywalizować z chwastami o niezbędne do wzrostu i rozwoju czynniki. Jest to rezultat zarówno jej cech biologicznych, jak i technologii uprawy. Straty plonu na zachwaszczonych polach są zazwyczaj bardzo duże, a masowe pojawienie się chwastów może wiązać się z całkowitym zagłuszeniem rośliny uprawnej. Sprawia to, że w przypadku kukurydzy, działania odchwaszczające są bardzo ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym. Trzeba jednak pamiętać, że ograniczając zachwaszczenie należy korzystać z wszelkich dostępnych metod, w pierwszej kolejności niechemicznych, dopiero w przypadku niewystarczającej ich skuteczności możemy sięgnąć po herbicydy. Pestycydy zawsze powinny być aplikowane tylko w uzasadnionych przypadkach, a ich stosowanie należy ograniczać do niezbędnego minimum.

Grupą chwastów szczególnie uciążliwych dla kukurydzy są rośliny wieloletnie takie jak perz właściwy, bylica pospolita czy ostrożeń polny. Pośród gatunków jednorocznych zwykle największym zagrożeniem jest chwastnica jednostronna, komosa biała oraz szarłat szorstki. W południowo-zachodniej części kraju od niedawna coraz większego znaczenia nabiera zaślaz pospolity, gatunek, który po raz pierwszy został zidentyfikowany na polskich plantacjach w roku 2002.

Perz właściwy jest bardzo konkurencyjnym i uciążliwym gatunkiem wieloletnim należącym do rodziny wiechlinowatych. Występuje powszechnie na terenie całego kraju, na każdym rodzaju gleb, z wyjątkiem wysokich gleb torfowych i piaszczystych skrajnie suchych. Zachwaszcza wszystkie gatunki uprawne. Rozmnaża się generatywnie oraz wegetatywnie za pośrednictwem podziemnych rozłogów. Produkcja nasion nie jest wysoka, w pojedynczym kłosie powstaje średnio kilkanaście żywych ziarniaków, które kiełkują zazwyczaj z najpłytszej warstwy gleby (do 5cm). Na gruntach ornych znaczenie rozmnażania generatywnego jest niewielkie, bowiem perz rozprzestrzenia się przede wszystkim wegetatywnie, wytwarzając system podziemnych rozłogów. W obserwacjach przeprowadzonych w USA ustalono, że pojedynczy egzemplarz perzu może wytworzyć w niecałe 12 miesięcy rozłogi o łącznej długości ok. 140m i 206 pędów nadziemnych. Rozłogi są bardzo żywotne, nie zamierają pocięte nawet na małe 2-3cm kawałki. Doświadczalnie ustalone straty spowodowane konkurencją perzu, który występował w kukurydzy w nasileniu 65, 390 i 745 pędów na 1m2 sięgały odpowiednio 12, 16 i 37%.

Bylica pospolita jest rośliną wieloletnią z rodziny astrowatych. Preferuje stanowiska zasobne w składniki pokarmowe (gatunek azotolubny) i niezacienione. Zachwaszcza przede wszystkim sady i wieloletnie uprawy polowe. Bardzo często można ją zaobserwować na terenach nieużytkowanych rolniczo: miedzach, przydrożach i przypłociach. Z obserwacji prof. Gołębiowskiej i mgr. Badowskiego (IUNG-PIB) wynika, że w ostatnich latach w rejonie południowo-zachodniej Polski nastąpił znaczny wzrost zachwaszczenia pól uprawnych tym gatunkiem, zwłaszcza monokultur kukurydzy, ale także zbóż oraz rzepaku. Proces ten tłumaczony jest przywracaniem odłogów do rolniczego wykorzystania, coraz częstszą rezygnacją z upra­wy płużnej i wprowadzaniem uprawy powierzchniowej lub siewu bezpośredniego. Bylica rozmnaża się zarówno z nasion, których jest w stanie wydać przeszło 200 tysięcy, jak i wegetatywnie za pomocą podziemnych kłączy. Większe zagrożenie dla roślin uprawnych stwarzają formy wieloletnie (wschodzące z kłączy), które są na ogół bardziej konkurencyjne oraz mniej wrażliwe na działanie środków chwastobójczych. W badaniach mikropoletkowych kukurydza reagowała istotnym obniżeniem plonu konkurując już z jednym egzemplarzem wieloletnim bylicy przypadającym na 1m2, natomiast przy zachwaszczeniu formami jednorocznymi (wschodzącymi z nasion) statystycznie potwierdzony spadek plonowania odnotowano dopiero przy 5 szt. chwastu na 1m2.

Ostrożeń polny jest byliną zaliczaną do rodziny astrowatych. Występuje najczęściej na glebach żyznych i bogatych w próchnicę. Dzięki silnie rozwiniętemu korzeniowi, sięgającemu nawet do kilku metrów w głąb gleby, doskonale radzi sobie podczas suszy, nie toleruje jednak stanowisk podmokłych. Produkuje znaczne ilości nasion (średnio 1000 – 5000 sztuk), które dzięki obecności puchu kielichowego mogą być rozsiewane przez wiatr. Rozprzestrzenianiu gatunku sprzyjają także zabiegi uprawowe podczas których dochodzi do fragmentacji systemu korzeniowego. Nawet niewielkie odcinki korzenia mogą dać początek nowym egzemplarzom rośliny. Ostrożeń jest chwastem bardzo konkurencyjnym, silnie wyczerpuje glebę ze składników pokarmowych. W badaniach polowych dowiedziono, że występując w stopniu masowym może pobrać 300kg azotu, 40kg fosforu i 400kg potasu z 1ha plantacji. Według niektórych źródeł dwie sztuki ostrożenia polnego przypadające na 1m2 uprawy zbóż, kukurydzy lub roślin okopowych powodują stratę 15-20% plonu.

Chwastnica jednostronna jest jednorocznym, ciepłolubnym gatunkiem z rodziny wiechlinowatych. Najliczniej występuje na żyznych i wilgotnych glebach próchnicznych. Jest to najpospolitszy chwast jednoliścienny upraw kukurydzy. Ze względu na spore wymagania termiczne – do kiełkowania wymaga temperatur sięgających 10-15°C, pojawia się na plantacjach dość późno. Rozmnaża się generatywnie, pojedyncza roślina produkuje zazwyczaj kilkaset nasion, lecz w optymalnych warunkach może ich wydać przeszło 24 tysiące. Najliczniej kiełkują nasiona umieszczone w najpłytszej warstwie gleby, jednak wschody mogą się odbywać nawet z głębokości 15cm. Chwastnica jest gatunkiem bardzo konkurencyjnym, intensywnie wyjałowiającym glebę ze składników pokarmowych. Występując w nasileniu 50szt. na 1m2 może pobrać taką samą ilość potasu co kukurydza uprawiana w obsadzie 9 szt. na 1m2 i spowodować stratę plonu zielonej masy kukurydzy sięgającą 46% (badania IUNG-PIB).

Szarłat szorstki to ciepłolubny gatunek zaliczany do rodziny szarłatowatych. Jest rośliną jednoroczną, preferującą urodzajne i dobrze naświetlone stanowiska. W makroregionie południowo-zachodnim jest jednym z najpospolitszych chwastów kukurydzy uprawianej na glebach najlepszych (na 1 i 2 kompleksie przydatności rolniczej). Ma duże wymagania cieplne, optymalna temperatura do kiełkowania zawiera się w przedziale 30-40°C, minimum to 7°C. Szarłat jest rośliną bardzo plenną, może wyprodukować nawet kilkaset tysięcy nasion, jednak przeciętnie na polach uprawnych pojedynczy egzemplarz wytwarza ich od 1 do 5 tysięcy. Nasiona są chętnie zjadane przez ptaki, zwłaszcza przez wróbla mazurka. Szarłat jest gatunkiem bardzo groźnym dla kukurydzy, może spowodować znaczną obniżkę plonu. Badania przeprowadzone w IUNG-PIB wykazały, że występując w nasileniu 2, 10 i 20 szt./1m2 powoduje straty plonu kukurydzy wynoszące 7, 20 i 32%.

Komosa biała jest najpospolitszym gatunkiem dwuliściennym występującym w uprawach kukurydzy. Ten jednoroczny chwast z rodziny komosowatych zasiedla różne rodzaje gleb, najbujniej rozwija się na stanowiskach zasobnych w azot. Ma niewygórowane wymagania cieplne, pierwsze wschody odbywają się już w temperaturach 2-5°C. Rośnie szybko, w badaniach szklarniowych etap kwitnienia rozpoczynał się po około 2 miesiącach od kiełkowania, a owocowanie po miesiącu od początku kwitnienia. W warunkach sprzyjających może wytworzyć kilkadziesiąt tysięcy nasion (według niektórych źródeł nawet do 500 tys.), jednak konkurując z rośliną uprawną oraz innymi chwastami wytwarza ich na ogół od kilkuset do kilku tysięcy. Komosa biała jest gatunkiem bardzo uciążliwym i ekspansywnym, zaliczanym do najgroźniejszych chwastów na świecie. Jest szczególnie niebezpieczna w sezonach z niedoborem wiosennych opadów. W badaniach IUNG-PIB straty zielonki kukurydzy zachwaszczonej komosą w nasileniu 50 szt./1m2 sięgały 67%.

Zaślaz pospolity jest chwastem, który pojawił się na polskich polach uprawnych dopiero kilkanaście lat temu. Pierwsze stanowiska gatunku zaobserwowano na dolnośląskich plantacjach buraka cukrowego i kukurydzy w roku 2002. Zaślaz jest ciepłolubną rośliną jednoroczną z rodziny ślazowatych, pochodzącą z obszaru współcześnie zajmowanego przez Chiny i Indie. Obecnie gatunek ten stwarza największe zagrożenie na polach uprawnych Ameryki Północnej, Afryki Północnej, Azji, Europy Południowej i Australii. Zachwaszcza przede wszystkim rośliny uprawiane w szerokiej rozstawie rzędów. Optymalna temperatura do kiełkowania nasion jest wysoka i wynosi 24°C, minimalna to 8°C. W sprzyjających warunkach zaślaz rośnie dynamicznie i może osiągnąć nawet przeszło 2,5m wysokości. Aktualnie gatunek ten występuje głównie w południowo-zachodniej części Polski (woj. dolnośląskie i opolskie) jednak zasięg jego występowania cały czas się powiększa. Konkurencja zaślazu może bardzo niekorzystnie wpłynąć na plonowanie kukurydzy. Doświadczalnie ustalono, że występując w nasileniu 4, 18 i 26 szt. na 1m2 obniżał plon kukurydzy odpowiednio o 32, 52 i 54%. W odróżnieniu od poprzednio omawianych chwastów, informacji o wrażliwości zaślazu nie znajdziemy, jak dotąd, w etykietach herbicydów dopuszczonych do stosowania na obszarze naszego kraju. Pierwsze badania wykonane w IUNG-PIB pokazują, że przydatne do jego zwalczania są preparaty zawierające mezotrion lub mieszaninę foramsulfuron + jodosulfuron metylosodowy + adiuwant. Informacji tych nie można jednak traktować jako zalecenia, niezbędne są dalsze badania prowadzone w warunkach polowych.

Advertisement
0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.