Mechaniczny zbiór ziemniaków

Mechaniczny zbiór ziemniaków – jakie są problemy w Polsce

Z uwagi na ograniczenie uprawy ziemniaków na paszę dla trzody chlewnej w ostatnich latach zmniejsza się systematycznie powierzchnia uprawy w kraju i według szacunku resortu rolnictwa w roku 2014 będzie do zbioru ogółem do ok. 300 tysięcy hektarów.

Głównym kierunkiem uprawy jest produkcja ziemniaków jadalnych na zaopatrzenie jesienno zimowe dla ludności, na przetwórstwo spożywcze na frytki i czipsy, krochmalnictwo i tylko ok. 5 tyś ha znajduje się w reprodukcji nasiennej. Szacuje się, że uprawą ziemniaka w kraju zajmuje się ok. 400 tyś rolników przy średniej wielkości plantacji. 0,75 ha. Najwięcej małych plantacji ziemniaka o powierzchni 0,15-0,50 ha znajduje się jeszcze w południowo wschodnich i centralnych regionach kraju, których zbiory przeznaczane są głównie na samozaopatrzenie, lokalną drobną sprzedaż i częściowo na paszę. Ocenia się, że przy przewidywanych średnich plonach w roku 2014 w wysokości ok. 22-24 t/ha tylko z powierzchni uprawy ziemniaków ok. 200 tyś ha zbiory są przeznaczane do sprzedaży rynkowej.

Przeciętnie niski poziom agrotechniki przy niewielkim zużyciu nawozów mineralnych i środków ochrony roślin oraz niedostatecznej wymianie sadzeniaków na kwalifikaty powoduje, że plony ziemniaków w Polsce są ponad 2-krotnie niższe niż w wielu krajach Unii Europejskiej (Niemcy, Holandia, Belgia, Francja, Wielka Brytania i Dania). Obecnie są już w kraju tysiące wykwalifikowanych rolników i grupy producentów ziemniaka powiązane z rynkiem i z przetwórstwem, którzy stosują nowoczesne, zmechanizowane metody produkcji i uzyskują plony na podobnym poziomie jak na Zachodzie przy mniejszym nakładzie kosztów. Mamy obecnie w rejestrze 127 odmian ziemniaków o różnych wczesnościach i cechach użytkowych, z tego prawie 45% stanowią odmiany zachodnie, głównie niemieckie i holenderskie.

Przygotowanie plantacji do zbioru i zbiór ziemniaka

Uzyskanie dobrej jakości ziemniaków oraz bezawaryjne wykonanie zbioru wymaga właściwego przygotowania plantacji do zbioru, które powoduje przyspieszenie dojrzewania bulw, zwiększenie odporności na uszkodzenia mechaniczne i ułatwienie pracy maszyn kopiących.

Termin niszczenia łęcin powinien być uzależniony od stanu wegetacji oraz planowanego terminu zbioru i przeprowadzony na 1-3 tygodnie przed planowanym zbiorem. Zniszczenie łęcin i występujących chwastów ułatwia obsychanie i ogrzewanie gleby i bulw, przez co ich naskórek w wyższej temperaturze staje się bardziej elastyczny, mniej podatny na uszkodzenia mechaniczne podczas mechanicznego zbioru, transportu i rozładunku.

Niszczenie łęcin można przeprowadzić następującymi sposobami:

a) metodą mechaniczną za pomocą rozdrabniacza bijakowego, b) metodą chemiczną przy pomocy oprysku preparatem Reglone, c) metodą chemiczno mechaniczną lub d) mechaniczno chemiczną przy niewielkich dawkach Reglone po mechanicznym rozdrobnieniu łęcin.

Do mechanicznego niszczenia łęcin dostępne są w kraju 2 lub 4-rzędowe rozdrabniacze łęcin Z 366 ( rys 1) i Z 322 dostosowane do szerokości międzyrzędzi 62,5-67,5 lub 75,0 cm, wyposażone w bijaki o różnej długości napędzane od WOM ciągnika zapewniające rozdrobnienie porostu na odcinki krótsze niż 10 cm oraz rozdrabniacze 4 rzędowe wielu firm zachodnich, które najczęściej zawieszane są na przedniej części ciągnika (rys 2)

Maszyny do przygotowania plantacji ziemniaków do zbioru

Zbiór ziemniaków jest najbardziej pracochłonnym elementem technologii produkcji i pochłania w zależności od zastosowanych maszyn od 10 do 150 rbh/ha. Od sposobu zbioru zależy jakość ziemniaków jadalnych do bezpośredniej konsumpcji i do przetwórstwa, wartość nasienna sadzeniaków a także trwałość przechowalnicza.

Do zbioru ziemniaka na bardzo małych plantacjach (0,10-0,40 ha), jakie dominują w kraju można stosować kopaczki wibracyjne produkowane są przez wielu producentów w kraju, które mogą po wymianie części wyorującej być wykorzystywane do zbioru buraków, marchwi i innych roślin korzeniowych. Są to maszyny lekkie i tanie charakteryzujące się bardzo małym wskaźnikiem uszkodzeń bulw, ale wymagają dokładnego przygotowania plantacji do zbioru i dużego nakładu ok. 150 roboczogodzin na hektar. Dostępne są także dla niewielkich plantacji ziemniaka lub doświadczeń poletkowych zawieszane jednorzędowe kopaczki przenośnikową Z 632 AKPil oraz Z 653/1 Krukowiak z przenośnikiem poprzecznym. Nowe typy kopaczek przenośnikowych Z 653 Krukowiak i Z 640 Wega i Z 662 AKPiL wyposażone są w izolowane otuliną gumową przenośniki odsiewające zmniejszające uszkodzenia bulw oraz w kroje tarczowe przeciwdziałające zapychaniu się i staczaniu ziemniaków pod koła kopaczki. Kopaczki zawieszane pozwalają na łatwe manewrowanie na nawrotach i mogą kopać ziemniaki w rozstawie międzyrzędzi od 67,5-75,0 cm. Dostosowane są również do zbioru niektórych warzyw korzeniowych.

Na małych plantacjach ziemniaków szczególnie w regionach centralnych i południowo wschodnich zbiór ziemniaka jest szczególnie kosztowny i pracochłonny. Kopaczki i najprostsze kombajny ziemniaczane są wykorzystywane w gospodarstwie indywidualnym w sezonie agrotechnicznym zaledwie w 5-10 procentach ich możliwości, a stałe koszty amortyzacji, oprocentowania kredytów, konserwacji i napraw bieżących będą wysokie. Najlepszym rozwiązaniem jest zespołowe użytkowanie maszyn specjalistycznych lub korzystanie z dobrze zorganizowanych usług Kółek Rolniczych, wspólnot maszynowych grupujących kilku rolników lub wyspecjalizowanych firm usługowych świadczących pracę specjalistyczne dla rolnictwa. W krajach Zachodniej Europy rolnicy posiadający gospodarstwa rolne o powierzchni poniżej 50 ha nie posiadają własnych maszyn specjalistycznych i planowo korzystają z usług kółek mechanizacyjnych lub usługowych firm maszynowych. W Belgii, Holandii czy Niemczech u rolników uprawiających poniżej 50 ha ziemniaków nie spotkałem w gospodarstwach sadzarek, obsypników, rozdrabniaczy łęcin i kombajnów do zbioru, tylko maszyny do podstawowej uprawy gleby, opryskiwacze, ewentualnie deszczownie oraz wyposażoną w nowoczesne urządzenia przechowalnie do ziemniaków.

Zbiór ziemniaków wczesnych do worków o dowolnej masie z przeznaczeniem do bezpośredniej sprzedaży można dokonać kombajnem 1 rzędowym Z 643 z workownicą (rys 7).

Maszyny do zbioru ziemniaka dla średnich i dużych plantacji

Dla większych plantacji z dostępne są krajowe zmodernizowane jednorzędowe kombajny Z 643/1 Bolko i Z 644 Anna oraz nowoczesne Z 650/1 Pyra 1 i 2 oraz Z 652 AKPil.

Kombajn Z 644 Anna (rys 8) jest wyposażony w zasobnik o pojemności 1500 kg z przenośnikiem podłogowym napędzanym silnikiem hydraulicznym do wyładunku. Może pracować na plantacjach o szerokości międzyrzędzi 67,5-75,0 cm i zakamienieniu do 5 t/ha oraz przy większej masie porostu. Posiada stałe i wymienne otuliny na prętach przenośników odsiewających, wydłużony stół przebierczy z siedzeniami, zmodernizowane kroje tarczowe i dodatkowe urządzenie oczyszczające ziemniaki z porostu i zanieczyszczeń.

Kombajn Z 650/1 Pyra (rys 9) posiada boczny sprzęg pozwalający na poruszanie się ciągnika i kombajnu po wykopanym polu. Kroje tarczowe zespołu kopiącego napędzane są niezależnie od rolki kopiującej i wyorywacza, zabezpieczają przed wypadaniem ziemniaków. Wszystkie przenośniki odsiewające posiadają gumowe otuliny stałe lub wymienne. Staczające się ziemniaki z górki palcowej przechodzą na przenośnik poprzeczny skąd zgarniacze przekazują na stół przebierczy, gdzie robotnicy w pozycji siedzącej oddzielają kamienie, bryły, bulwy mateczne oraz inne zanieczyszczenia. Na stole przebierczym znajdują się 3 rzędowe tarczowe oddzielacze drobnych kamieni i resztek brył oraz krótki przenośnik ładujący do zasobnika. Zasobnik ziemniaków o pojemności 2000 kg wyposażony jest w dwa siłowniki hydrauliczne, które umożliwiają bezstopniowe jego podnoszenie i rozładunek na środki transportu do wysokości 3,15 m. Kombajn wymaga do obsługi 1-3 osób przy stole przebierczym i uzyskuje wydajność eksploatacyjną do 0,2 ha/h.

Kombajn jednorzędowy Z 625 AKPiL Pilzno (rys 10) przydatny jest do zbioru na większych plantacjach na terenach równinnych oraz pagórkowatych. Jest maszyną zaczepianą, wyposażoną w podłużne i poprzeczne przenośniki odsiewające, stół przebierczy i zbiornik o pojemności 3200 kg opróżniany przenośnikiem podłogowym. Może pracować na plantacjach przy szerokości międzyrzędzi 75,0 – 90,0 cm z prędkością do 6 km/h uzyskując wydajność do 0,25 ha/h. Regulowany rozstaw kół jezdnych pozwala na łatwe przestawienie do szerokości.

Dla bardzo duzych plantacji produkuje na zamówienia dwurzędowy kombajn do zbioru ziemniaka Pyra 2 (rys 11), prosty w budowie i łatwy w eksploatacji o wydajności eksploatacyjnej od 0,3-0,5 ha/h. Ziemniaki po oczyszczeniu ładowane są podczas zbioru na jadącą obok przyczepę. Kombajn ten może pracować w rozstawie międzyrzędzi 75,0-90,0 cm. Szeroki przenośnik ładujący pozwala na załadunek na wysokość do 3,65 m. Wymaga do współpracy przyczep samowyładowczych o dużej pojemności oraz ciągnika o mocy pow. 100 KM. Dla dużych plantacji oprócz krajowych maszyn są obecnie dostępne w kraju nowe i używane kombajny firm zachodnich wyposażone w separatory brył i kamieni, urządzenia oczyszczające ziemniaki oraz takie zabezpieczenie izolacyjne przenośników odsiewających, stołów przebierczych oraz zasobników, aby bulwa nie stykała się z metalową częścią maszyny. Dodatkowe wyposażenie kombajnów w wymienione urządzenia oraz w elektronikę i komputer powoduje wyraźne podrożenie ceny, jednak są one opłacalne dla rolników wielkotowarowych korzystających z zespołowego użytkowania maszyn lub kółek maszynowych, gwarantujących pełne sezonowe wykorzystanie. Wiele firm zachodnich jak: Grimme, Imac, Kverneland, Prestige i Reekie produkuje dwurzędowe kombajny ładujące wyposażone w stoły selekcyjne, urządzenia kruszące bryły o wydajności do 1 ha/godz i samobieżne 2 i 4 rzędowe kombajny Grimme, Amac i Dewulf wyposażone w duże zasobniki o pojemności do 10 ton.

Polecam dla rolników producentów ziemniaka książki instruktarzowe o nowoczesnej produkcji ziemniaka, w jaki sposób można uzyskać plony dobrej jakości na poziomie 40-50 t/ha w każdym kierunku użytkowania: „Nowoczesna uprawa ziemniaków”, „Nawożenie ziemniaków” oraz „Sadzenie, pielęgnacja i ochrona ziemniaków”, które można zamówić za zaliczeniem pocztowym u autora tego artykułu – telefon 660 493 131 lub mailem kazikja@wp.pl

Prof. dr hab. inż. Kazimierz Jabłoński

Katedra Agroinżynierii, Politechnika Koszalińska

.

Advertisement
0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.