Metody ograniczania chwastów w ziemniakach

dr inż. Tomasz R. Sekutowski

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli

Producenci ziemniaków to prekursorzy stosowania integrowanej ochrony upraw, tak bardzo propagowanej obecnie w Unii Europejskiej. Walcząc z zachwaszczeniem, od dawna łączą zabiegi mechaniczne i chemiczne.

W 2009 roku Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej zatwierdziły Dyrektywę 2009/128/WE, której głównym celem jest ustalenie ram wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów, a w dalszej kolejności produktów biobójczych, biorąc pod uwagę podejście zapobiegawcze, jak i profilaktyczne. Dyrektywa ta zakłada, że sposobem osiągnięcia tego celu powinno być stosowanie integrowanej ochrony upraw roślin rolniczych, od której prawdopodobnie będą uzależnione dopłaty powierzchniowe dla każdego wspólnotowego gospodarstwa prowadzącego działalność rolniczą. W naszym kraju rozporządzenie to nabierze mocy prawnej 1 stycznia 2014 roku. Przez integrowaną ochronę roślin, w myśl Dyrektywy 2009/128/WE, należy rozumieć stosowanie wszystkich dostępnych metod ochrony roślin (np. mechaniczne, agrotechniczne czy biologiczne) w celu uzyskania zdrowych oraz jakościowo dobrych plonów przy minimalnych zakłóceniach agroekosystemu. Dyrektywa ta zakłada również, że w kolejnych latach zwiększony powinien być udział niechemicznych metod ograniczania agrofagów.

Wydaje się, że założenie to najszybciej wdrożą w swoich gospodarstwach plantatorzy produkujący ziemniaki. Skąd ta pewność? Większość z nich już od dawna stosuje integrowaną metodę zwalczania chwastów w postaci łączenia zabiegów mechaniczno-chemicznych.

Niekorzystny wpływ chwastów ujawnia się już od momentu posadzenia bulw ziemniaka (zachwaszczenie pierwotne) i może trwać aż do chwili zbioru (zachwaszczenie wtórne). Szkodliwość chwastów w okresie posadzenia bulw, aż do zwarcia międzyrzędzi, polega głównie na konkurencyjnym oddziaływaniu względem rośliny uprawnej, co w konsekwencji może przyczyniać się do obniżenia plonu oraz pogorszenia jego jakości. Natomiast szkodliwość chwastów pod koniec wegetacji (tuż przed zbiorem) polega w głównej mierze na ograniczeniach w samym zbiorze, wynikających z możliwości zapychania się części roboczych maszyn kopiących oraz możliwości wystąpienia uszkodzeń, co w konsekwencji powoduje problemy podczas przechowywania bulw ziemniaka. Ponadto intensywne zachwaszczenie stwarza bardzo dobre warunki do rozwoju chorób grzybowych (np. zarazy ziemniaka) czy wirusowych (np. smugowatości czy liściozwoju ziemniaka), których wektorami są mszyce.

Do najczęściej występujących gatunków jednoliściennych wieloletnich na plantacji ziemniaka możemy zaliczyć perz właściwy, natomiast do rocznych: chwastnicę jednostronną, palusznik krwawy, włośnicę zieloną i siną oraz wiechlinę roczną. Wśród gatunków dwuliściennych, dominują przeważnie taksony roczne, tj. komosa biała, szarłat szorstki, rumianowate (maruna bezwonna, rumianek pospolity, rumian polny), psianka czarna, tasznik pospolity, tobołki polne, przytulia czepna, rdesty (plamisty, powojowy, ptasi), żółtlica drobnokwiatowa, gwiazdnica pospolita czy fiołek polny.

W praktyce spotyka się dwa sposoby pielęgnacji plantacji ziemniaka: zabiegi mechaniczne oraz mechaniczno-chemiczne.

Metoda mechaniczna najczęściej wykorzystywana jest w gospodarstwach ekologicznych oraz sporadycznie na mniejszych plantacjach. W dużym skrócie polega na stosowaniu od momentu posadzenia do zwierania rzędów ziemniaków narzędzi mechanicznych (obsypniki i brony). Liczba zabiegów mechanicznych przed wschodami ziemniaka powinna zawierać się w przedziale pomiędzy 3 a 6, natomiast po wschodach pomiędzy 2 a 4. Odstęp czasowy między poszczególnymi zabiegami nie powinien przekraczać tygodnia. Wadą tego typu zabiegów jest ich bardzo duże uzależnienie wykonania od warunków wilgotnościowo-termicznych i glebowych. Bardzo często trudno z tej metody korzystać bądź jest to wręcz niemożliwe, bowiem przy zbyt dużej wilgotności gleby uprawki powodują jej zbrylenie, a przy niedoborze następuje nadmierne przesuszenie. Ponadto wykonywane uprawki mogą powodować uszkodzenia wschodzących roślin ziemniaka, a nierzadko może dochodzić do przenoszenia chorób wirusowych i bakteryjnych przez pracujące maszyny.

Dlatego najczęściej na wielkoobszarowych plantacjach stosuje się metodę mieszaną, czyli mechaniczno-chemiczną.

Metoda mechaniczno-chemiczna jest systemem bardziej efektywnym i mniej zawodnym niż metoda mechaniczna. W systemie mieszanym odchwaszczanie ziemniaków wykonuje się poprzez 2-3-krotne zastosowanie obsypników i bron, jednak tylko do momentu pojawienia się pierwszych wschodów roślin ziemniaka, a następnie wykonuje się zabiegi odpowiednio dobranymi preparatami.

Plantator może zastosować herbicydy w terminie przedwschodowym (doglebowo), zaraz po posadzeniu bulw ziemniaka i uformowaniu redlin, ale nie później jak do 10 dni (tab. 1) oraz od 3 do 5 dni przed przewidywanymi wschodami ziemniaków (tab. 2) lub po wschodach (nalistnie), gdy rośliny ziemniaków wytworzą od 2 do 4 liści właściwych i osiągną wysokość około 8-10(15) cm (tab. 3).

Czasami zdarza się tak, że pomimo zastosowania wydawałoby się skutecznego herbicydu, niektóre gatunki chwastów nie są w pełni zniszczone. Jedynym wyjściem z takiej sytuacji jest możliwość zastosowania mieszanin zbiornikowych kilku substancji aktywnych herbicydów. Poza zadowalającym efektem chwastobójczym, wynikającym z uzupełniającego się oddziaływania substancji aktywnych należących do różnych grup chemicznych, taka kombinacja ma również uzasadnienie ekonomiczne.

W badaniach prowadzonych w latach 2011-2012 przez IUNG – PIB w Zakładzie Herbologii i Technik Uprawy Roli uzyskano zadowalające rezultaty w ograniczaniu zachwaszczenia zarówno gatunkami jedno- jak i dwuliściennymi, stosując mieszaniny zbiornikowe w terminie powschodowym (nalistnym) następującymi substancjamiymi herbicydów: bentazon + metrybuzyna, rimsulfuron + tifensulfuron lub (metrybuzyna) oraz rimsulfuron + sulfosulfuron + metrybuzyna.

Pamiętajmy, skuteczność działania herbicydów uzależniona jest w dużej mierze od wilgotności gleby (herbicydy doglebowe) oraz od fazy rozwojowej rośliny uprawnej i chwastów, a także od warunków pogodowych podczas wykonywania zabiegu nalistnego, jak i bezpośrednio po nim (herbicydy nalistne) oraz wtedy, gdy są stosowane zgodnie z zaleceniami producenta.

Tabela 1. Przykładowe herbicydy zalecane w terminie do 10 dni po posadzeniu bulw ziemniaków.

Tabela 2. Przykładowe herbicydy zalecane w terminie od 3 do 5 dni przed planowanymi wschodami ziemniaków.

Tabela 3. Przykładowe herbicydy zalecane po wschodach ziemniaków.

* – wyższe dawki graminicydów stosowane do niszczenia perzu i wiechliny.