Mieszanki zbożowe dobrym sposobem na ograniczanie presji agrofagów

Prof. dr hab. Kazimierz Noworolnik

IUNG-PIB Puławy

Mieszanki zbożowe dobrym sposobem na ograniczanie

presji agrofagów

Polska wyróżnia się w Europie zdecydowanie największym udziałem mieszanek zbożowych w strukturze zasiewów. Duże zainteresowanie u nas uprawą zbóż w mieszankach wiąże się z dążeniem rolników do ograniczenia kosztów uprawy i do zmniejszenia wahań plonów w latach. W Polsce (na tle Europy) występuje szczególnie duże zróżnicowanie jakości gleby na małej powierzchni (mozaikowatość pól), a także duża zmienność warunków pogodowych, na co mieszanki są bardziej tolerancyjne od czystych zasiewów zbóż.. Mieszanki są bardziej tolerancyjne na gorsze warunki siedliskowe i agrotechniczne w porównaniu z czystymi zasiewami gatunków zbóż, co objawia się większą wiernością plonowania mieszanek. Niesprzyjające warunki dla wzrostu jednego z komponentów mieszanki mogą być korzystne dla drugiego, który uzyskuje wówczas pozycję dominującą w łanie, co rekompensuje zniżkę plonu pierwszego komponenta.

Obligatoryjne od 2014 roku stosowanie zasad integrowanej ochrony roślin uprawnych (ograniczenie chemicznej ochrony, pierwszeństwo dla agrotechnicznych metod ochrony) podkreśla zasadność uprawy mieszanek. Ograniczeniu chemicznej ochrony sprzyja większa konkurencyjność mieszanek w stosunku do chwastów (dzięki różnemu pokrojowi roślin występujących w mieszance), mniejsza wrażliwość ich na wyleganie, a przede wszystkim mała podatność na choroby w efekcie biologicznych mechanizmów hamujących porażenie roślin przez choroby. Wynika to ze zmniejszenia ilości i rozrzedzenia tkanki gatunku wrażliwego na daną chorobę i z działania roślin gatunku odpornego (głównie dotyczy to owsa) jako barier fizycznych dla rozprzestrzeniającego się materiału zakaźnego w łanie. Różne gatunki w mieszankach dzięki zróżnicowanym systemom korzeniowym lepiej penetrują glebę i efektywniej wykorzystują nawożenie, które może być stosowane w mniejszych dawkach.

Duży udział zbóż w strukturze zasiewów (do 75%) i uproszczenia uprawowe prowadzą do zaburzenia równowagi biologicznej w środowisku rolniczym, gdyż dominacja jednego gatunku zboża, czy też jednej odmiany w obrębie gatunku na danej przestrzeni sprzyjają rozwojowi patogenów powodujących obniżkę plonu. Ryzyko to zmniejsza się przy dużej powierzchni uprawy mieszanek.

Najpopularniejsza w naszym kraju jest mieszanka jęczmienia z owsem, uprawiana na glebach lekkich. Na glebach nieco lepszych uprawia się mieszankę 3-składnikową: jęczmienia z owsem i pszenicą, lub rzadziej mieszankę pszenicy z owsem. Na glebach dobrych można uprawiać mieszankę pszenicy z jęczmieniem lub mieszankę 3- składnikową. Uprawa mieszanki owsa z pszenżytem jarym może być ryzykowna, ze względu na późne dojrzewanie pszenżyta i dużą podatność owsa na osypywanie ziarna. Rolnicy produkujący mięso wieprzowe i drobiowe powinni uprawiać mieszanki bez udziału owsa oplewionego, który jest dobrą paszą tylko dla koni i zwierząt przeżuwających, zastępując owies oplewiony, owsem nagoziarnistym (odmiany: Nagus, Polar, Siwek, Maczo). Jeśli mieszanka ma być paszą dla drobiu, to można zalecać zastąpienie jęczmienia oplewionego przez jęczmień nagoziarnisty (odmiana Gawrosz).

Walory odżywcze ziarna różnych mieszanek zbóż jarych zależą w głównej mierze od składu gatunkowego i procentowego udziału komponentów w plonie ziarna. Dodatnio na jakość paszy dla zwierząt monogastrycznych wpływa wysoka zawartość białka i duży plon energii metabolicznej netto w ziarnie. Ujemnie wpływa na to duża zawartość w ziarnie włókna, występująca szczególnie w oplewionych odmianach owsa. Wysoką wartością pastewną dla trzody chlewnej, a także dla drobiu charakteryzuje się ziarno mieszanki pszenicy z jęczmieniem. Można także zalecać uprawę mieszanki 3 komponentów: pszenica + jęczmień + owies nagoziarnisty. Mieszanka jęczmienia z owsem oplewionym nadaje się jako pasza dla bydła, którego pogłowie ostatnio się zmniejszyło.

Dobór właściwych odmian jest ważnym czynnikiem decydującym o wysokim plonowaniu mieszanek zbóż jarych. Do mieszanek przeznaczonych do uprawy na glebach lekkich najbardziej odpowiednimi odmianami jęczmienia i pszenicy są te, które charakteryzują się większą tolerancyjnością na gorsze warunki glebowe. Korzystną cechą odmian jęczmienia jest tu późniejsze ich (na tle innych) dojrzewanie; wczesne zaś dojrzewanie odmian pszenicy i owsa. Dążąc do uzyskania jak najlepszego wyrównania wysokości pędów w łanie powinniśmy uwzględnić odmiany jęczmienia o dużej wysokości roślin, a o niskiej w przypadku owsa i pszenicy . Jęczmień jest bowiem z reguły niższy od owsa i pszenicy. Ważny jest potencjalny plon ziarna i zawartość białka w ziarnie odmian, gdyż mieszanki uprawia się na paszę. Na podstawie tych kryteriów wydzielono odmiany najodpowiedniejsze do uprawy w mieszankach ( tab. 1 ). W przypadku braku nasion wymienionych odmian można ostatecznie uprawiać w mieszankach inne odmiany.

Tabela 1. Skład jarych mieszanek zbożowych zalecanych do uprawy na glebach różnych kompleksów i dobór odmian

Kompleks glebowy

Skład mieszanki w %

Odmiany

jęczmień

owies

pszenica

Pszenny bardzo dobry,

Pszenny dobry

jęczmień(50)

+pszenica(50)

lub

jęczmień (33)+ pszenica (33)+ owies (33)

Hajduczek, Basic, Oberek, Iron, Ella, Rubinek, Victoriana

Krezus, Bingo, Breton,Furman, Siwek, Zuch, Pogon

KWS Torridon, Arabella, Monsun, Trappe, Łagwa, Radocha, Izera

Żytni bardzo dobry

Zbożowo-pastewny mocny

Hajduczek, Basic, Oberek, Iron, Ella, Rubinek, Skald, Victoriana, Skarb, Olympic, Gawrosz

Bingo, Breton, Arden, Krezus, Komfort, Zuch, Pogon, Siwek, Polar, Chwat

Tybalt, KWS Torridon, Izera , Arabella, Parabola, Monsun, Trappe, Nawra, Radocha

Pszenny wadliwy,

Żytni dobry

jęczmień (33 )

+owies (33)

+ pszenica(33)

lub

jęczmień (50)

+owies (50)

Atico, Gawrosz, Nokia, Olympic, KWS Olof, Hajduczek, Kucyk, Stratus, Nagradowicki

Bingo, Breton, Arden, Krezus, Komfort, Zuch, Pogon, Chwat, Scorpion, Kasztan, Polar, Nagus

Kandela, Nawra, Bryza, Tybalt, Izera, Arabella,

KWS Torridon, Parabola

Żytni słaby,

Zbożowo-pastewny słaby

jęczmień (50)

+owies (50)

Atico, Gawrosz, Raskud, Penguin, Suweren, Kucyk, Kormoran, Rufus, Nagradowicki, Stratus

Arab, Kasztan, Nagus, Rajtar, Pogon, Chwat, Scorpion

Mieszanki można uprawiać w różnych warunkach siedliskowych. W praktyce wysiewa się je przeważnie w stanowisku po zbożach. Najlepiej wysiać mieszankę po takiej roślinie zbożowej, która nie jest komponentem mieszanki. W płodozmianach z dużym udziałem zbóż spotyka się monokulturę mieszanek. Pierwszym wiosennym zabiegiem uprawowym powinno być wyrównanie powierzchni pola włóką lub broną. W następnej kolejności najkorzystniej jest zastosować zestaw uprawowy (kultywator o wąskich łapach lub bronę + wał strunowy).

Nawożenie PKMg stosujemy wiosną pod kultywator, wzruszając glebę na głębokość 10 cm. Poziom tego nawożenia zależy od zawartości pierwiastków w glebie i wielkości przewidywanego plonu (tab. 2). Optymalne dawki magnezu to 20-45 kg MgO/ ha w zależności od zasobności gleby. Wapnowanie na glebach kwaśnych powinno być wykonane po zbiorze przedplonu w dawce 2-4 t CaO na ha. Wyższą dawkę wapna zaleca się na glebach zwięźlejszych i przy niższym pH gleby.

Tabela 2. Dawki P2O5 i K2O w kg/ha

Składnik

Zawartość fosforu i potasu w glebie

b. niska

niska

średnia

wysoka

Fosfor

60-80*

45-59

30-44

20-29

Potas

75-90

55-74

40-54

25-39

* – górne granice przedziałów stosować w warunkach sprzyjających uzyskaniu wysokiego plonu (na żyznych glebach, po dobrym przedplonie, przy wczesnym terminie siewu), a dolne – przy spodziewanych niskich plonach (w gorszych warunkach siedliska).

Optymalne dawki azotu dla mieszanek wahają się w granicach od 50 do 70 kg N / ha, w zależności od wielkości spodziewanego plonu. Zaleca się podział dawki na 2 części: 60% przed siewem + 40% na początku fazy strzelania w źdźbło, aby nie dopuścić do wymywania azotu w głąb. W przypadku słabego zagęszczenia roślin zbóż występujących w mieszance można zwiększyć pogłówną część dawki nawożenia azotem, a zmniejszyć ją przy dużym zagęszczeniu roślin i pędów zbóż na jednostce powierzchni.

Termin siewu powinien być możliwie wczesny, dopuszczalnie opóźniony do 20 kwietnia. Przy jego opóźnieniu zaleca się zwiększenie ilości wysiewu nasion o 3-10 %, w zależności od stopnia opóźnienia, jak również zwiększenie udziału jęczmienia w materiale siewnym. Jęczmień jest bowiem bardziej tolerancyjny na opóźnienie siewu. Optymalne gęstości siewu komponentów mieszanek podano w tabeli 3. Większej ilości wysiewu wymaga pszenica, charakteryzująca się dużą dorodnością ziarna i słabszym rozkrzewieniem roślin. Mniejsza ilość wysiewu jęczmienia w mieszance wiąże się z jego silniejszym rozkrzewieniem. Po obliczeniu ilości wysiewu każdego z gatunków, należy odważone ilości ziarna danych gatunków dokładnie wymieszać, najlepiej przy zastosowaniu jednocześnie jednej z uniwersalnych zapraw nasiennych : Baytan Universal 024 FS, Karbosar K 400 FS lub Vitavax 200 FS.

Tabela 3. Normy wysiewu zbóż w mieszankach

Kompleks

glebowy

Warianty mieszanek – w nawiasie wysiew nasion w kg/ha

Pszenny bardzo dobry, Pszenny dobry

jęczmień *(63-68) + pszenica (117-123)

jęczmień (40-42) + pszenica (73-76) + owies nagoziarnisty (52-56)

Żytni bardzo dobry

Zbożowo-pastewny

mocny

jęczmień (66-70) + pszenica (120-126)

jęczmień (42-44) + pszenica (78-82) + owies nagoziarnisty (54-58)

jęczmień (42-45) + pszenica (76-78) + owies oplewiony (58-62)

Żytni dobry

Pszenny wadliwy

jęczmień (66-70) + owies nagoziarnisty (88-92)

jęczmień (68-72) + owies oplewiony (95-100)

jęczmień (45-47) + owies nagoziarnisty (56-60) + pszenica (80-83)

Żytni słaby

Zbożowo-pastewny

słaby

jęczmień (69-73) + owies nagoziarnisty (90-95)

jęczmień (74-77) + owies oplewiony (101-105)

jęczmień (47-50) + owies nagoziarnisty (58-63) + pszenżyto (84-87)

jęczmień (47-50) + owies oplewiony (64-68) + pszenżyto (84-87)

*Dane dotyczą jęczmienia oplewionego. Przy użyciu jęczmienia nagoziarnistego Gawrosz (dla drobiu) można zmniejszyć normę wysiewu o 5 %.

Duże znaczenie w uprawie mieszanek ma pielęgnacja mechaniczna plantacji. W momencie wschodów (tzw. szpilkowania) wskazane jest bronowanie, a następnie powtórzenie tej czynności w fazie 4 liści. Tymi zabiegami można ograniczyć zachwaszczenie łanu. Jeśli pomimo tego wystąpi duże zachwaszczenie, należy zastosować odpowiedni herbicyd, np. Agritox 500 SL, Arena70 WG, Chwastox Trio 540 SL, Chwastox Turbo 340 SL, Chwastox AS 600 EC, Dicoherb 750 SL, Gold 450 SC, Starane Super 101 SE, Lintur 70 WG, Merida 70 WG, Mustang Forte 195 SE, Triadik 70 WG.

W łanach mieszanek występuje zwykle małe nasilenie chorób i raczej nie stosuje się oprysków fungicydami. Duże nasilenie szkodników (mszyce, skrzypionki) wymaga użycia jednego z insektycydów: Fastac 100 EC, Karate Zeon 050 CS lub Alpha Gold 100 EC. Dawki wyżej wymienionych pestycydów oraz terminy i warunki ich stosowania są podane na opakowaniach.

Zbiór kombajnem jest wskazany po osiągnięciu dojrzałości pełnej ziarna wszystkich gatunków zbóż w mieszance, przy wilgotności ziarna 16-19%. W przypadku nadmiernego wysuszenia ziarna należy zmniejszyć obroty bębna młocarni. Ziarno po zbiorze kombajnem wymaga dosuszenia powietrzem o niezbyt wysokiej temperaturze. Podczas magazynowania należy ziarno systematycznie przewietrzać poprzez szuflowanie, coraz rzadziej w miarę przesychania. Można stosować zbiór wieloetapowy – koszenie, suszenie na polu, zwózka, omłot po wypoceniu się ziarna.

Advertisement
1 reply

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.