PROFILAKTYKA W WALCE Z CHWASTAMI

dr Małgorzata Haliniarz1, dr inż. Tomasz R. Sekutowski2

1Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Katedra Herbologii i Technik Uprawy Roślin
2IUNG-PIB w Puławach
Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu

PROFILAKTYKA W WALCE Z CHWASTAMI
W rolnictwie zrównoważonym wszelkie chemiczne zabiegi ochrony roślin powinno się stosować interwencyjnie tylko wtedy, gdy inne działania nie przyniosą zadowalających efektów. Z tego względu czynności zmierzające do ograniczenia występowania agrofagów na polach uprawnych należy rozpocząć od działań profilaktycznych, które będą zapobiegać występowaniu organizmów niepożądanych, a tym samym ograniczać do minimum konieczność stosowania środków ochrony roślin.
Zabiegi profilaktyczne w walce z chwastami mają na celu przede wszystkim ograniczenie wschodów chwastów,minimalizowanie niszy ekologicznej, w której chwasty mogłyby rosnąć,oraz stworzenie na polu takich warunków, w jakich to roślina uprawna będzie bardziej konkurencyjna w stosunku do chwastów, a nie odwrotnie.
Podstawową, bardzo skuteczną i znaną od wielu lat metodą ograniczającą występowanie chwastów na polach uprawnych jest stosowanie prawidłowego i zróżnicowanego płodozmianu. Właściwy płodozmian, czyli przemienna uprawa na danym polu roślin ozimych i jarych, jednorocznych i wieloletnich, głęboko i płytko korzeniących się, uprawianych w zwartym łanie i szerokich rzędach, pozwala na zmniejszenie zachwaszczenia pola nawet o 70%. Działanie fitosanitarne płodozmianu związane jest ze stworzeniem na polu zupełnie innych warunków siedliskowych niż te, które były w roku poprzednim. W poszczególnych grupach uprawnych roślin, czy też gatunkach, występują bowiem swoiste dla nich chwasty. W uprawach roślin zbożowych dominują głównie: tunkami dla okopowych są: chwastnica jednostronna, komosa biała, szarłat szorsmiotła zbożowa, owies głuchy, mak polny, chaber bławatek, przytulia czepna i wyki. Charakterystycznymi zaś gatki, bodziszek drobny czy rdesty. W uprawie kukurydzy występują głównie gatunki termofilne, których optymalnym terminem wschodów jest późna wiosna. Należą do nich: chwastnica jednostronna, włośnica sina i zielona, żółtlica drobnokwiatowa i owłosiona oraz psianka czarna. Kilkuletnia uprawa na danym polu tego samego gatunku lub roślin z tej samej grupy uprawnej sprawia, że intensywnie namnażają się chwasty swoiste dla tych roślin, powiększając glebowy bank nasion i tym samym zwiększając z roku na rok zachwaszczenie pola. Wprowadzenie do uprawy innych gatunków sprawia, że chwasty, które namnożyły się w roku poprzednim albo nie mają korzystnych warunków do kiełkowania i dalszego rozwoju lub zaraz po wschodach szybko giną. W Polsce największym problemem jest zbyt duży udział roślin zbożowych w strukturze zasiewów i masowe występowanie na polach chwastów typowych dla tej grupy roślin.
Kolejnym bardzo istotnym elementem agrotechniki ograniczającym zachwaszczenie jest staranna uprawa roli. W większości badań naukowych udowodniono, że zarówno niestaranna, jak i uproszczona uprawa roli oraz siew bezpośredni prowadzą do wzrostu zachwaszczenia pól. Najskuteczniej można pole odchwaścić poprzez wykonywanie pełnego zespołu upraw pożniwnych, w którym podstawowym zabiegiem uprawowym jest orka podorywka.
Podorywka wykonana bezpośrednio po żniwach przerywa dojrzewanie nasion chwastów i twardnienie ich okryw, dzięki czemu są one atakowane i uszkadzane przez mikroorganizmy glebowe i w konsekwencji giną. Podorywka niszczy również wiele gatunków chwastów warstwy przyziemnej, często jeszcze przed ich owocowaniem, oraz gatunków warstw wyższych, które zostały tylko przycięte podczas zbioru. Ponadto po wykonaniu podorywki, nasiona chwastów mają bardzo korzystne warunki do kiełkowania, dzięki czemu można je później bardzo łatwo zniszczyć płytkimi zabiegami uprawowymi (np. bronowaniem lub w razie potrzeby kultywatorowaniem), którymi nie da się wydobyć na powierzchnię nasion chwastów zalegających w głębszej warstwie gleby. Dzięki takim działaniom zubażamy glebowy bank nasion chwastów. Na zachwaszczenie pola ma również wpływ termin wykonywania uprawy przedsiewnej w ciągu doby. Wielu gatunkom chwastów wystarczy krótki „impuls” świetlny, aby ich nasiona zostały pobudzone do kiełkowania (są to tzw. nasiona fotoblastycznie dodatnie). Dlatego uprawa gleby nocą bez dostępu światła lub po zachodzie słońca może ograniczyć zachwaszczenie pola nawet o 30%.
W ograniczaniu zachwaszczenia bardzo ważne jest to, aby na pole uprawne nie wprowadzać„nowych” nasion chwastów.Należy stosować dobrze oczyszczony materiał siewny, najlepiej kwalifikowany, i nawozy naturalne wolne od żywych nasion chwastów. Dlatego nie można wywozić tzw. obornika świeżego, nieprzefermentowanego, ponieważ większość nasion traci zdolność kiełkowania dopiero w trakcie tzw. fermentacji gorącej (+50-55°C).Kompost zaś powinno się wywozić na pole dopiero po minimum 3 latach składowania.
Ważnym elementem zwiększającym konkurencyjność rośliny uprawnej względem chwastów jest właściwe nawożenie mineralne, zwłaszcza azotowe, oraz optymalny dla danego gatunku termin siewu, który gwarantuje szybkie i równomierne wschody rośliny uprawnej, dzięki czumu może ona już w początkowych fazach rozwojowych zagłuszyć wschodzące chwasty. W rywalizacji z chwastami o przestrzeń życiową większe szanse mają z reguły wysokie odmiany roślin uprawnych,o długim źdźble, odznaczające się szybkim tempem wzrostu w początkowych fazach rozwojowych, intensywnie krzewiące się lub rozgałęziające. Właściwie dobrana, konkurencyjna wobec chwastów odmiana może być jedną z metod regulacji zachwaszczenia. Mniejszy poziom zachwaszczenia pola, wskutek zwiększonej konkurencyjności łanu względem chwastów, można również uzyskać poprzez uprawę współrzędną lub siew mieszany różnych gatunków.
W ostatnich latach rolnicy coraz częściej decydują się na uprawę międzyplonów lub stosowanie mulczowania gleby. Międzyplony poprzez swoje wielokierunkowe pozytywne oddziaływanie na glebę (zacienienie pola, zwiększenie materii organicznej i aktywności biologicznej gleby) przyczyniają się do zmniejszenie zachwaszczenia roślin następczych. Wyraźną redukcję liczby i biomasy chwastów stwierdzono po wprowadzeniu do uprawy wsiewek poplonowych, takich jak życica wielokwiatowa, koniczyna czerwona i biała, oraz po wysiewie gorczycy białej, facelii błękitnej czy wyki siewnej w międzyplonach ścierniskowych. Wpływ międzyplonów na florę pól uprawnych uzależniony jest od warunków siedliskowych, gatunku rośliny uprawnej, rodzaju międzyplonu, stopnia zachwaszczenia pola, warunków pogodowych i dlatego uzyskany efekt nie zawsze jest satysfakcjonujący. Podobnie jak w przypadku międzyplonów, działanie odchwaszczające ma także pozostawienie materii organicznej (biomasy) na polu w postaci mulczu. Mulcz, zacieniając glebę, nie dopuszcza do kiełkowania nasion chwastów, które z czasem tracą zdolność kiełkowania i giną. Ponadto materia organiczna w postaci mulczu(np. z żyta, sorga, słonecznika czy gryki) może poprzez działanie allelopatyczne hamować rozwój niektórych gatunków chwastów.
W ograniczaniu zachwaszczenia upraw nie należy również zapominać o miedzach. Te niewielkie skrawki pola,powinny być regularnie przykaszane, aby nie dopuścić do zakwitania i owocowania występujących na nich chwastów.Ponadto pamiętajmy również i o tym, że zapewnienie odpowiedniej czystości narzędzi i maszyn używanych do uprawy, siewu, zbioru i transportu może być ważnym elementem zapobiegającym rozprzestrzenianiu się niektórych gatunków chwastów w uprawach rolniczych.

Advertisement
0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.