Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego mogą mieć poważny wpływ na zdrowie

Bruksela, 15 czerwca 2016 r.
Komisja Europejska przedstawiła dziś kryteria identyfikacji substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego stosowanych w środkach ochrony roślin i produktów biobójczych.
Komisja zwraca się do Rady i PE o przyjęcie rzetelnego podejścia naukowego do identyfikacji takich substancji oraz o zatwierdzenie definicji WHO.
Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego, zarówno te naturalne, jak i syntetyczne, mogą mieć szkodliwe działanie na ludzi i zwierzęta. Komisja Europejska przedstawiła dziś projekty dwóch aktów prawnych określających naukowe kryteria, które pozwolą na dokładniejszą identyfikację substancji chemicznych zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego. Kryteria te dotyczą substancji stosowanych w środkach ochrony roślin i produktach biobójczych.
Przedstawiony dzisiaj pakiet zawiera:
– komunikat, w którym przedstawiono w zarysie kontekst naukowy i regulacyjny zagadnienia;
– sprawozdanie z oceny skutków, w którym przedstawiono stan wiedzy na temat różnych kryteriów identyfikacji substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego oraz informacje na temat ewentualnych konsekwencji;
– a także dwa projekty aktów prawnych: jeden w ramach prawodawstwa w zakresie produktów biobójczych, drugi – w ramach przepisów dotyczących środków ochrony roślin. W aktach tych określono kryteria identyfikacji wspomnianych substancji.
Przewodniczący Komisji Jean-Claude Juncker powiedział: „Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego mogą mieć poważny wpływ na zdrowie i środowisko. Dzięki istniejącym przepisom stosowanie wielu z nich zostało już zabronione, musimy jednak zachować ostrożność. Komisja dokłada wszelkich starań, aby zapewnić najwyższy poziom ochrony zarówno zdrowia ludzi, jak i ochrony środowiska naturalnego. Dlatego właśnie proponujemy dziś wprowadzenie rygorystycznych kryteriów w zakresie substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego – kryteriów opartych na dowodach naukowych. Dzięki temu unijny system regulacyjny będzie pierwszym na świecie systemem określającym prawnie obowiązujące kryteria naukowe”.
Wiceprzewodniczący do spraw miejsc pracy, wzrostu, inwestycji i konkurencyjności Jyrki Katainen skomentował: „Przedstawione dziś naukowe kryteria dotyczące substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego pozwolą zminimalizować narażenie na takie substancje oraz zagwarantują pewność prawa. W dzisiejszym komunikacie przedstawiono kwestie, które Komisja wzięła pod uwagę, i zdefiniowano zakres tego, co jest istotne dla określenia kryteriów naukowych. Omówiono też skutki ustanowienia takich kryteriów – w odniesieniu do dwóch aktów prawnych, których to bezpośrednio dotyczy, jak również w odniesieniu do innych przepisów i działań UE”.
Komisarz do spraw zdrowia i bezpieczeństwa żywności Vytenis Andriukaitis powiedział: „Przedstawione dziś przez Komisję kryteria naukowe gwarantują, że utrzymamy wysoki poziom ochrony zdrowia ludzi i środowiska naturalnego, przewidziany w unijnym prawodawstwie w zakresie ochrony roślin i produktów biobójczych. Ze względu na system uprzedniej zgody, daleko idące wymogi dotyczące danych oraz podejmowanie decyzji na podstawie zagrożenia prawodawstwo dotyczące środków ochrony roślin i produktów biobójczych jest uważane za jedno z najsurowszych na świecie. Komisja potwierdza dziś swoje zaangażowanie w działania na rzecz ochrony zdrowia ludzi w Unii Europejskiej”.
Poparte dziś przez Komisję kryteria naukowe opierają się na definicji opracowanej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), co do której istnieje szeroki konsensus.
WHO definiuje substancję jako substancję zaburzającą funkcjonowanie układu hormonalnego, jeżeli
– ma ona efekty szkodliwe dla zdrowia ludzi,
– wykazuje hormonalny sposób działania,
– oraz jeżeli istnieje związek przyczynowy między efektami szkodliwymi a sposobem działania takiej substancji.
Wspomniane kryteria określają również, w jaki sposób należy identyfikować takie substancje:
– wykorzystując wszelkie istotne dowody naukowe,
– uwzględniając wagę dowodów,
– oraz dokonując systematycznych przeglądów.
W komunikacie Komisji, który towarzyszy obu aktom prawnym, przedstawiono w zarysie złożony kontekst naukowy i regulacyjny. Opisano m.in., w jaki sposób w ciągu ostatnich lat powoli osiągano naukowy konsensus w kwestii definicji takich substancji, co Komisja uwzględniła przy podejmowaniu decyzji. Komunikat dotyczy jednak nie tylko omawianych kryteriów. Nakreślono w nim również szereg działań mających zminimalizować narażenie na substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego. Działania te zdefiniowano w perspektywie krótkookresowej (badania naukowe i współpraca międzynarodowa), śródokresowej (metody badań) i długookresowej (środki regulacyjne).
Komisja chce jak najszybciej podjąć działanie. Dlatego też zwraca się dziś do Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności i do Europejskiej Agencji Chemikaliów, by zaczęły analizować poszczególne zatwierdzone substancji, które według pewnych przesłanek mogą zaburzać funkcjonowanie układu hormonalnego, na podstawie kryteriów określonych w przedstawionych dziś projektach legislacyjnych. Dzięki temu te dwie agencje regulacyjne będą gotowe do stosowania, zgodnie z obowiązującymi procedurami regulacyjnymi, przedstawionych dziś przez Komisję kryteriów, gdy wejdą one w życie.
Komisja będzie musiała teraz przyjąć oba akty określające przedmiotowe kryteria zgodnie z przewidzianymi procedurami. Jeżeli chodzi o rozporządzenie w sprawie środków ochrony roślin, projekt aktu prawnego zostanie poddany pod głosowanie państw członkowskich. Co się zaś tyczy rozporządzenia w sprawie produktów biobójczych, zanim Komisja przyjmie wspomniany środek, zostanie on omówiony w grupie ekspertów z państw członkowskich.
W procedurze przyjęcia obu środków biorą udział Parlament Europejski i Rada. W celu zapewnienia spójności między tymi dwoma aktami Komisja przedstawi je Parlamentowi Europejskiemu i Radzie równocześnie, aby współprawodawcy UE mogli wykonać swoje funkcje kontrolne.
Komisja proponuje także, by dostosować podstawę dla ewentualnych odstępstw w ramach przepisów dotyczących środków ochrony roślin w celu uwzględnienia najnowszej wiedzy naukowej. W rozporządzeniu dotyczącym pestycydów zachowane zostanie podejście oparte na zagrożeniu. Oznacza to, że zakaz stosowania substancji wprowadzany jest na podstawie zagrożenia, bez uwzględniania narażenia. Podstawy ewentualnych odstępstw zostały jednak dostosowane tak, aby odzwierciedlały stan badań naukowych i wykorzystywały dostępne dowody naukowe, w tym informacje dotyczące narażenia i ryzyka.
Kontekst
Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego mogą wywierać niepożądane skutki dla zdrowia ludzi. Wiedza naukowa na temat substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego systematycznie się pogłębiała, dlatego w 1999 r. Komisja przedstawiła „Strategię dotyczącą substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego”
W unijnych przepisach dotyczących chemikaliów kwestia zaburzeń funkcjonowania układu hormonalnego jest uwzględniona w sposób szczególny (np. w przepisach dotyczących środków ochrony roślin, produktów biobójczych czy jakości wody oraz w pakiecie REACH), bądź też jest przedmiotem ogólnej metodologii oceny ryzyka. Takie podejście zapewnia wysoki poziom ochrony konsumentów i środowiska.
Z uwagi na ich szkodliwe działanie zakazano już wielu substancji chemicznych stosowanych w środkach ochrony roślin i produktach biobójczych. Świadczy to o zaangażowaniu UE w działania na rzecz ochrony obywateli przed ryzykiem wynikającym z niebezpiecznych substancji chemicznych.

Marta Angrocka-Krawczyk
Wydział prasy
Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce