Zapobieganie wyleganiu zbóż

dr hab. Bogusława Jaśkiewicz

IUNG-PIB Puławy

Zapobieganie wyleganiu zbóż

W Polsce straty spowodowane przez wyleganie mogą sięgać 5–10 procent ogólnej produkcji, a kiedy pogoda jest wyjątkowo niekorzystna, mogą być jeszcze większe, nawet kilkadziesiąt procent. Na proces wylegania wpływa gęstość siew, czynniki chorobotwórcze, jednak decydujący wpływ mają warunki klimatyczne. Ulewna burza może spowodować duże wylegnięcie łanu zbożowego. Pogodę trudno przewidzieć dlatego należy wcześniej zapobiegać środkami zapobiegającymi wyleganiu. Wyleganie powoduje straty ilościowe i jakościowe w plonie ziarna oraz utrudnia mechaniczny zbiór a jednocześnie wpływa na wzrost kosztów z nim związanych.  Wielkość strat zależy od stopnia wylegania i terminu jego wystąpienia. Jeśli ma ono miejsce przed kwitnieniem to w sprzyjających warunkach klimatycznych źdźbła mogą się ponownie wyprostować. Jeśli nastąpi to w okresie  kwitnienia – dojrzałości mlecznej powoduje zmniejszenie płodności kłosa, zmniejszenie masy 1000 ziaren i wzrost ilości pośladu, straty w plonie  ziarna mogą sięgać nawet 60%. Przy wyleganiu późniejszym w fazie dojrzałości pełnej  ziarniaki są  prawie całkiem wykształcone, notuje się niższe kilkuprocentowe straty ale występuje obniżenie jakości ziarna a więc i wartości wypiekowej mąki. Bezpośrednim tego powodem jest porośnięcie ziarna. Szczególnie w uprawie pszenicy jakościowej należy dużą uwagę poświecić zapobieganiu i ochronie przed wyleganiem. Chcąc uzyskać wysokie plony zwiększamy przede wszystkim nawożenie azotem, jednak ten element uprawy może się przyczynić do wylegania i w końcowym etapie obniżenia plonu ziarna. Z badań wynika, że pszenica ozima jest najwrażliwsza na wyleganie – w fazie kwitnienia i w fazie „pół ziarna”, żyto w fazie kwitnienia, a owies przed kłoszeniem. Jęczmień natomiast ma dwa okresy wrażliwości, przed kwitnieniem i w fazie dojrzałości mlecznej.

Następstwem wylegania jest pogorszenie warunków wegetacji roślin. Brak dostatecznego dostępu powietrza utrudnia procesy oddychania, niedostatek światła uniemożliwia należytą asymilację dwutlenku węgla, a zatem wzrost i rozwój są  nienormalne. W zagęszczonym łanie roślin leżących na ziemi gromadzi się nadmiar pary wodnej, wskutek czego zwiększa się ryzyko pojawiania chorób grzybowych. Najlepszym regulatorem wzrostu jest światło. W rzadko posianych łanach, do fazy 1-2 kolanka rośliny mają duży dostęp do światła słonecznego. Tworzą się wówczas źdźbła grubsze i krótsze, a tym samym bardziej odporne na wyleganie.

Najbardziej zagrożone wyleganiem są łany zbóż:

– rosnące na bardzo dobrych glebach przy wysokim poziomie nawożenia azotem i zachwianych proporcjach N:P:K

– w latach o długiej jesieni i łagodnej zimie z umiarkowanymi opadami, ciepłej i wilgotnej pogodzie w maju i na początku czerwca

– w warunkach gęstych i wysokich łanów zbóż wystarczy nawet niewielki opad atmosferyczny połączony z wiatrem, aby doszło do wylegnięcia.

Duże znaczenie ma stopień odporności odmiany na wyleganie i wiąże się on zwykle z długością i sztywnością źdźbła. Owies rosnący na glebach żyznych przy wysokim poziomie nawożenia jest bardziej zagrożony wyleganiem. Ponadto niedobór potasu i gęsty siew oraz atakujące choroby sprzyjają temu procesowi.

Wyleganiu można zapobiec poprzez działania profilaktyczne, czyli stosowanie optymalnej technologii uprawy oraz dobór odmian wykazujących mniejszą skłonność do wylegania (tab.1)

Innym sposobem jest opryskiwanie plantacji środkami chemicznymi tzw. regulatorami wzrostu. Hamują one wzrost komórek na długość, co prowadzi do zmniejszenia wysokości roślin. Zwiększa się również grubość ścian komórkowych, co wzmacnia źdźbło.

O konieczności stosowania retardantów można decydować także na podstawie przewidywanych plonów. Np. zakładając plon powyżej 6 t/ha występuje duże prawdopodobieństwo wylegnięcia i konieczne zastosowanie retardantu.

 

Tab. 1. Odmiany  zbóż ozimych i jarych wykazujące większa odporność na wyleganie (wg. COBORU, 2015)

Gatunek Odmiany
Pszenica ozima Consus, Delawar, Estivus, Hondia, Kepler, Bystra,, Belissa,Janosch, KWS Magic, Silenus, Skippy, Florencja
Żyto Armand, Dańkowskie Złote, Domir, Stanko, Horyzo,
Jęczmień ozimy  Bartosz, Holmes, Quadriga,, souleyka, SU elma, Titus, SuVireni, Nickea, Wintmalt, Metaxa
Pszenżyto ozime Atletico, Alekto, Baltiko, Wiarus, Gniewko, Pigmej, Twingo, Witon
Pszenica jara Bombona, KWS Torridon, Trappe, Harenda, Mandaryna, Łagwa
Jęczmień jary KWS Irina, Fariba, Rubaszek
Owies Harnaś, Nawigator, Krezus,Bingo, Siwek
Pszenżyto jare  Sopot, Puzon, Matejko, Mazur, Kargo

 

Przed przeprowadzonym zabiegiem należy ocenić stan plantacji:

– ryzyko strat plonu wynikłe z ewentualnego wylegania

– czynniki stresowe np. szkodniki, choroby, określić stan rozwojowy roślin

– uwilgotnienie gleby oraz zapoznać się z prognozą pogody na najbliższe 5 dni.  Najlepiej jeśli temperatura nie spadnie poniżej 10oC i nie przekroczy 25oC.

W tabeli 2 zamieszczono retardanty zalecane do zapobiegania wyleganiu zbóż. Brak jest zaleceń skracania źdźbła pszenżyta jarego. Substancje czynne podanych retardantów można podzielić na dwie podstawowe grupy. Do grupy określanej jako inhibitory giberelin zalicza się CCC, trineksapak etylu oraz mieszanina chlorku mepikwatu + proheksan wapnia. Skracają one międzywęźla. Etefon zaś skraca i usztywnia międzywęźla na które został zastosowany.

 

Tabela 2. Zalecane retardanty  w l /ha (wg. IOR na lata 2016/2017)

Retardant Dawka  na ha w l Uwagi
Jęczmień jary
Adjust SL, Manipulator SL 1 – 1,25 W fazie 2-4-go liścia (BBCH 12-14)
Heltrin 250 EC, Modan 250 EC, Trexstar 250 EC 0,4 Od początku wzrostu źdźbła do fazy początku liścia flagowego (BBCH 30-37)
Bold 175EC, Chiffchaff 250EC, Cuadro 250EC, Felix 250EC Midas 250EC, Rigid 250EC, Stiff 250EC, Stunt 250 EC, Trinekspak 250EC, Trinex 250 EC 0,4 W fazie 1-go i 2-go kolanka (BBCH 31-33)
Baia P 0,5 Od 2-go kolanka do w pełni rozwiniętego liścia flagowego (BBCH 32-39)
Moddus 250EC, Proteg 250EC, Optimus 175EC 0,4

0,7

W fazie od 1-go do 3-go kolanka

(BBCH 31-32)

Cerone 480SL, Certes 480SL Etefo 480SL, Etephon, Ephon top, Nutefon 480 SL, Retar 480 SL 0,75 Od 2-go kolanka do pierwszych widocznych ości (BBCH 32-49)
Jęczmień ozimy
Chiffchaff 250EC, Cuadro 250EC, Felix 250EC, Heltrin 250EC, Midas 250EC, Modan 250EC, Moddus 250EC, Proteg 250EC, Optimus 175EC, Rigid 250EC, Stif 250EC, Stunt 250EC, Trexstar 250EC, Trinex 250EC 0,6

 

 

 

0,6-0,9

0,6

Od 1-go kolanka do całkowicie rozwiniętego liścia flagowego (BBCH 31-39)
Baia P, Cerone 480SL, Certes 480SL, Etefo 480SL, Etephon, Ephon Top, Nutefon 40SL,Retar 480 SL 1,5 Od 2-go kolanka do całkowicie rozwiniętego liścia flagowego (BBCH 32-39), a jedynie Baia P do początku rozwoju liścia flagowego (BBCH 37)
Pszenica jara
Felix 250EC, Moddus 250EC, Proteg 250EC 0,4 Od końca krzewienia do końca fazy liścia flagowego (BBCH 29-39)
Antek 725SL

Antywylegacz płynny 675SL

Antywylegacz płynny 725SL

CCC 720SL, Cekwat 750SL

C-Kwat Gold 720SL, Reduktor 750 SL, Shorki 725SL,Stabilan 750 SL

1,2

0,7-1,5

0,9-1,2

 

Pierwsze kolanko jest widoczne lub wyczuwalne na wysokości 1 cm od gleby (BBCH 31) Niektóre z preparatów zalecane są w dawkach dzielonych.

 

 

 

Cerone 480SL, Certes 40SL Etefo 480SL, Efon Top, Eteohon, Nutefon 480SL, Retar 480 SL 0,75

 

Stosować od fazy 1-go kolanka do początku liścia flagowego.
Pszenica ozima
Adjust SL, Antek 725SL, Antywylegacz płynny 675SL i 725SL, CCC 720SL, Cekwat 750SL, Corus 750SL, Jadex 720SL, Manipulator SL, Reduktor 750SL, Shorti 725SL, Stabilan 750SL, Stabilator 750SL 1-2,0 Stosować w fazie BBCH 31. Można stosować w dawkach dzielonych: I zabieg- wg.zaleceń od 1/3 do 2/3 dawki, II zabieg – 5-8 dni po pierwszym.

Adjust i Manipulator jest zalecany w fazie BBCH 21-37; Jadex jest zalecany w fazie BBCH 30-32.

Medax Top 350 S.C., Canopy 0,8-1,25 Stosować w fazie BBCH 30-39
Chiffchaff 250Ec, Cuadro 250EC, Felix 250Ec, Midas 250EC, Moddus 250EC, Moddus Start 250 EC, Proteg 250EC, Stunt 250EC, Trinex 250EC 0,4 Stosować w fazie BBCH 25-39.
Consul 250EC, Heltrin 250EC, Modan 250EC, Trexstar 250EC 0,4 Stosować w fazie BBCH 29-39
Bold 175EC 0,3 Stosować w fazie BBCH 30-33
Rigid 250EC, Stuff 250EC, Trinekspak 250EC 0,4 Stosować w fazie BBCH 30-39
Optimus 175EC 0,6 Stosować w fazie BBCH 31-39
Cerone 480SL, Certes 480 SL, Efon top, Etefo 480SL, Etephon, Nutefon 480SL, Retar 480SL 0,7 Stosować w fazie BBCH 31-37
Baia P 0,75 Stosować w fazie BBCH 37-45
Pszenżyto ozime
Adjust SI, Manipulator SL 1,0-1,25 Od początku krzewienia do 2-go kolanka (BBCH 21-32).
Moddus Star 250DC, Consul 250EC, Modan 250EC, Trexstar 250EC 0,5-0,6 Od pełni krzewienia do pojawienia się pierwszych ości (BBCH 25-49)
Bold 175 EC, Felix 250EC, Moddus 250EC, Proteg 250EC, Rigid 250EC, Stiff 250EC, Trinexpak 1785EC 0,6 Od 1-go do 2-go kolanka (BBCH 31-32)
Antek 725SL

Antywylegacz płynny 675SL i 725 SL, Reduktor 750SL, Shorti 725SL, Stabilan 750 SL

2,0

1,5-2

Od 1-go do 2-go kolanka (BBCH 31-32)
Optimus 175EC 0,6 Od 1-go do 3-go kolanka (BBCH 31-33)
Cerone 480SL

Stabilator 750SL

1,0

1,5-2,0

Faza 1-go i 2-go kolanka (BBCH 31-32)
Certes 40SL, Ephon Top, Etefo 480 SL, Etephon, Nutefon 480SL, Retar 480SL 1,0 Od 2-go kolanka do początku liścia flagowego (BBCH 32-37)
Canopy, Medax Top 350SC 0,8-1,25 Faza rozwoju liścia flagowego (BBCH 37-39)
Żyto ozime
Antywylegacz płynny 675SL i 725 SL,

Antek 725SL, Shorti 725SL

1,5-3,0

 

2

Stosować w fazie BBCH 31-32
Optimus 170EC 0,6 Stosować w fazie od 1-go-3-gp kolanka (BBCH31-33)
Reduktor 750SL, Stabilna 750SL, Stabilator 750SL 1,5-2,0 Od 1-go kolanka do fazy początku liścia flagowego (BBCH 31-39)
Chffchaff 250EC, Midas 250EC, Moddus 250EC, Proteg 250EC, Stunt 250EC, Trimex 250EC 0,3 Od 1-go kolanka do całkowicie rozwiniętego liścia flagowego (BBCH 31-39)
Cerone 480SL 1,0 Od 1-go kolanka do okresu poprzedzającego kłoszenie (BBCH 31-49)
Certes 480Sl, Ephon TOP, Etefo 480SL, Etefon, Nutefon 480SL, Retar 480SL 1,0 Od 2-go kolanka do całkowicie rozwiniętego liscia flagowego (BBCH 32-39)
Owies
Moddus 250EC,  Proteg 250 EC Optimus 175 EC 0,4

0,6

Od 1-go do 2-go kolanka (BBCH 31-32)
Chiffchaff 250EC, Felix 250EC 0,4 Od 1-go do 4-go kolanka (BBCH31-34)
Antek 725SL, Antywylegacz pł.675SL i 725SL, Cekwat 750SL, Corus 750Sl, Reduktor 750SL, Shorti 725SL, Stabilan 750SL, Stabilator 750SL 1,5-2,0 Od 1-go do 4-go kolanka (BBCH31-34)

 

 

Advertisement
1 reply
  1. tomtom
    tomtom says:

    Pszenica i pszenżyto już po pryskaniu na regulację i T1. Gdzie termin pozwalał to moddus i ccc, gdzie było już pózniej robione to sam moddus + tilt i mondatak na grzyba i odżywki

    Odpowiedz

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.