Biologia i zwalczanie owsa głuchego

Biologia i zwalczanie owsa głuchego

mgr inż. Marcin Bortniak

Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu

 

Pospolity chwast, jakim jest owies głuchy, zasłużył na miano jednego z najbardziej uciążliwych gatunków w agrofitocenozie Taki stan rzeczy spowodowany jest jego dużą konkurencyjnością w stosunku do roślin uprawnych, zajmowaniem coraz większej powierzchni przy jednoczesnej tendencji do kompensacji oraz występowaniem biotypów odpornych na niektóre substancje aktywne herbicydów.

REKLAMA BAYER

Owies głuchy jest jednoroczną, wiechowatą trawą, blisko spokrewnioną (i mogącą się krzyżować) z owsem siewnym. Zasiedla gleby wilgotne, ciężkie (gliniaste i ilaste), zasobne w wapń. Spotykany jest przede wszystkim w uprawach zbóż jarych, rzadziej w oziminach, kukurydzy, burakach i ziemniakach. Ziarniaki owsa głuchego kiełkują wiosną, przy temperaturze 3-5°C, po kilkumiesięcznym okresie spoczynku. Siewki charakteryzuje skręcony w lewo pierwszy liść (u pszenicy i jęczmienia w prawo), brak ostróg liściowych (tzw. uszek) i owłosiony brzeg blaszki liściowej. Dojrzałe rośliny wytwarzają średnio 1-3 źdźbła (bardzo rzadko kilkanaście) i osiągają wysokość 60-120 cm. Źdźbło zakończone jest wiechą rozpierzchłą lub ściągniętą z kłoskami 2-3-kwiatowymi. Kwiaty z owłosionymi dwiema plewkami, z których dolna wyposażona jest w kolankowato zgiętą, śrubowato skręconą ość o długości 3-4,5 cm. Jedna roślina owsa wytwarza średnio od 50 do 500, a czasami nawet 1000 i więcej szczeciniasto owłosionych, ciemnobrunatnych ziarniaków. Nasiona owsa dojrzewają nieco wcześniej od zbóż i częściowo osypują się przed ich zbiorem, pozostałe natomiast zanieczyszczają zebrany plon. W glebie ziarniaki zachowują żywotność nawet przez okres 10 lat.

Owies głuchy należy do gatunków chwastów silnie ekspansywnych na świecie, a jego rozprzestrzenianie odbywa się na dwa sposoby. W pierwszym mamy do czynienia ze zwiększaniem zasięgu geograficznego występowania tego gatunku, inaczej mówiąc powiększaniem areału występowania (ekspansja geograficzna). Drugi sposób polega na zajmowaniu nowych, dotychczas niedostępnych dla tego gatunku siedlisk, np. gleb o odczynie kwaśnym (ekspansja ekologiczna).

Duża konkurencyjność tego chwastu opiera się na szybkim tempie wzrostu we wczesnych fazach rozwojowych, co powoduje wyrastanie ponad łan rośliny uprawnej i zacienianie jej. Owies głuchy wytwarza także silny system korzeniowy umożliwiający skuteczną rywalizację z roślinami uprawnymi o wodę i składniki pokarmowe. Pojedyncza roślina owsa potrzebuje do rozwoju dwukrotnie więcej wody i azotu niż pszenica. W literaturze można spotkać doniesienia na temat wydzielania przez korzenie owsa związków chemicznych o charakterze allelopatyn, które wykazują działanie ograniczające wzrost korzeni i pędów pszenicy. Ilość uwalnianych do gleby substancji allelochemicznych uzależniona jest od fazy rozwojowej chwastu, a maksimum wydzielane jest od fazy krzewienia do wykłoszenia.

Wszystkie chwasty jednoliścienne, w tym owies głuchy, ze względu na bliskie pokrewieństwo ze zbożami, stanowią dla nich zagrożenie jako źródło chorób i szkodników. Chwast ten może być rośliną żywicielską m.in. dla mątwika zbożowego, nicieni uszkadzających korzenie z rodzaju Pratylenchus czy chorób takich jak: głownia pyłkowa owsa, łamliwość podstawy źdźbła, rizoktonioza i fuzariozy.

 

 

Regulacja zachwaszczenia powinna być realizowana zgodnie z metodykami integrowanej ochrony roślin, które zakładają stosowanie najpierw metod niechemicznych (agrotechnicznych, mechanicznych, biologicznych), a w przypadku niewystarczających rezultatów aplikację środków chwastobójczych. Ze względu na siew w wąskich rzędach mechaniczna walka z owsem głuchym w zbożach jest jednak utrudniona, zwłaszcza w zaawansowanych fazach rozwojowych, i może nie przynieść oczekiwanych rezultatów. Profilaktyka ochrony plantacji przed tym chwastem polega głównie na dokładnym oczyszczaniu maszyn uprawowych, a także stosowaniu kwalifikowanego materiału siewnego, wolnego od nasion owsa głuchego.

Pomocne w podejmowaniu decyzji o wykonaniu zabiegu herbicydowego mogą być progi szkodliwości, należy jednak pamiętać, że są one wielkościami zmiennymi, uzależnionymi od warunków siedliska i przebiegu pogody, tym samym nie są obligatoryjne. Przyjmuje się, że progiem szkodliwości owsa głuchego w zbożach jest występowanie już 5 sztuk roślin/1 m2. Badania przeprowadzone m.in. w IUNG-PIB we Wrocławiu nad wpływem chwastów na plonowanie pszenicy ozimej, wykazały, że ekonomiczny próg szkodliwości (uwzględniający koszty zwalczania) dla tego gatunku wynosi 26 szt./m2. Występowanie owsa głuchego w nasileniu 10 roślin/m² powoduje spadek plonu pszenicy jarej o ok. 20%, a nasilenie sięgające do 70 roślin/m² zmniejsza plon o 40%.

Kluczowym elementem skutecznej eliminacji chwastów jest stosowanie herbicydów w optymalnych (najbardziej wrażliwych) fazach rozwojowych. W tabeli 1 przedstawiono herbicydy zarejestrowane do zwalczania owsa głuchego w uprawie zbóż. Skład tych herbicydów ograniczony jest do zaledwie kilku substancji czynnych. Środki służące do zwalczania wyłącznie chwastów jednoliściennych (tzw. graminicydy), zawierające fenoksaprop-P-etylu, stanowią niemal połowę dostępnych preparatów zwalczających owies głuchy. Można je stosować zarówno w zbożach ozimych, jak i jarych, jednak zakres ich rejestracji w konkretnych uprawach jest różny, mimo tego samego składu. W oziminach zabieg można przeprowadzić po ruszeniu wegetacji wiosennej, stosując dawkę herbicydu 1,0-1,2 l/ha, natomiast w zbożach jarych od fazy krzewienia w dawce 0,8-1,0 l/ha. Najwrażliwszy na te preparaty jest owies głuchy do fazy 4 liści właściwych.

Kolejnymi graminicydami są zawierające pinoksaden preparaty Axial 100 EC i Axial 50 EC. Można je stosować najdłużej, bo aż do fazy liścia flagowego rośliny uprawnej. Axial 100 EC należy stosować łącznie z adiuwantem Adigor 440 EC, w dawce 0,3 + 0,9 l/ha lub w przypadku bardziej zaawansowanej fazy rozwojowej chwastów 0,45 + 1,35 l/ha do maksymalnie 0,6 + 1,8 l/ha. Herbicyd Axial 50 EC można stosować w dawce 0,6-0,9 l/ha.

Herbicyd Attribut 70 SG wykazuje najlepsze działanie na owies głuchy w fazie 2-4 liści. Zarejestrowany jest do stosowania w pszenicy ozimej i jarej oraz pszenżycie ozimym, w dawce 60 g/ha. Środek ten wykazuje niekorzystne działanie na rzepak, dlatego nie można stosować go jako rośliny następczej.

Do zwalczania owsa głuchego w zbożach ozimych można zastosować należący do herbicydów z grupy pochodnych sulfonylomocznika preparat Atlantis 12 OD w dawce 0,9-1,2 l/ha. Do tej samej grupy chemicznej należą zwalczające owies głuchy (tylko w średnim stopniu) środki Apyros 75 WG i Nylon 75 WG.

Nagminne stosowanie tych samych substancji czynnych może doprowadzić do zjawiska kompensacji chwastów, czyli ograniczenia zbiorowiska chwastów do jednego, czasem kilku najbardziej konkurencyjnych gatunków. Szkodliwość takiego typu zachwaszczenia polega na jednostronnym, wybiórczym pobieraniu składników pokarmowych i jest bardzo niekorzystna dla rośliny uprawnej. Badania dowodzą, że konkurencja wobec upraw takiej samej liczby chwastów jednego gatunku jest dużo wyższa niż w przypadku tej samej ilości różnych gatunków. W przypadku owsa głuchego wprowadzenie wraz z materiałem siewnym 0,5 kg nasion na 1 ha może spowodować w drugim roku uprawy zbóż zdominowanie łanu przez ten gatunek. Zapobieganie kompensacji polega na stosowaniu zmianowania roślin uprawnych, a w związku z tym wykorzystaniem herbicydów z różnych grup chemicznych.

Niepożądanym zjawiskiem, także związanym z brakiem rotacji herbicydów, jest uodparnianie się chwastów na ich działanie, objawiające się zmniejszeniem skuteczności chwastobójczej tych preparatów. Prowadzone w kraju badania nad odpornością owsa głuchego wykazały, że na polach uprawnych znajdują się odmiany botaniczne odporne na fenoksaprop-P-etylu, czyli substancję czynną prawie połowy dostępnych herbicydów do zwalczania tego chwastu w zbożach. Rozwiązaniem tego problemu jest zastosowanie substancji aktywnych herbicydów o innym działaniu, niepowodującym powstawania zjawiska odporności.

 

 

Tabela 1. Wykaz herbicydów do zwalczania owsa głuchego w zbożach.

Substancja aktywna Zawartość s.a. Nazwa handlowa preparatu Stosowanie w uprawach Dawka (l/ha)
fenoksaprop-P etylu 69 g Agria – Fenoksaprop 069 EW pszenica ozima 1,0-1,2 l/ha
jęczmień jary 0,8-1,0 l/ha
Fantom 069 EW pszenica ozima 1,0-1,2 l/ha
pszenica jara, jęczmień jary 0,8-1,0 l/ha
Foxtrot 069 EW pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto 1,0-1,2 l/ha
jęczmień jary, pszenica jara 0,8-1,0 l/ha
Jaguar 069 EW pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto 1,0-1,2 l/ha
jęczmień jary, pszenica jara 0,8-1,0 l/ha
Puma Uniwersal 069 EW pszenica ozima 1,0-1,2 l/ha
pszenica jara, jęczmień jary 0,8-1,0 l/ha
jodosulfuron metylosodowy +mezosulfuron metylowy 2 g + 10 g Atlantis 12 OD pszenica ozima, pszenżyto ozime 0,9-1,2 l/ha
pinoksaden 100 g Axial 100 EC (+ Adigor 440 EC) pszenica ozima, jęczmień ozimy 0,3-0,6 l/ha
pszenica jara, jęczmień jary 0,3 l/ha
50 g Axial 50 EC pszenica ozima, jęczmień ozimy, pszenżyto ozime, żyto 0,6-0,9 l/ha
pszenica jara, jęczmień jary 0,6-0,9 l/ha
propoksykarbazon sodowy 70 % Attribut 70 SG* pszenica ozima, pszenżyto ozime 60 g/ha
pszenica jara 60 g/ha
sulfosulfuron 750 g Apyros 75 WG* pszenica ozima, pszenżyto ozime, 13,3-26,5 g/ha
pszenica jara 26,5 g/ha
Nylon 75 WG* pszenica ozima, pszenżyto ozime, 13,3-26,5 g/ha
pszenica jara 26,5 g/ha

* herbicyd zwalczający owies głuchy w stopniu średnim

Advertisement
0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.