Antywylegacze w zbożach to już standard

Bioregulatory – antywylegacze – w zbożach to już standard

Katarzyna Marczewska-Kolasa
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy
Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu

Wyleganie zbóż związane jest z przewracaniem, pochyleniem łanu lub łamaniem nadziemnych części roślin powodującym zmniejszenie natężenie fotosyntezy, zakłócenie pobierania składników pokarmowych i wody z gleby. Powodem tego jest słaba wytrzymałość systemu korzeniowego i źdźbeł, które nie wytrzymują podmuchów wiatru oraz silnych opadów deszczu. Najbardziej narażone na to zjawisko są zboża o wysokim wzroście. Żyto i pszenica ozima są podatne na wyleganie w fazie kwitnienia, pszenica dodatkowo jeszcze w fazie dojrzałości mlecznej ziarna, owies – bezpośrednio przed fazą wyrzucania wiech, a jęczmień przed kwitnieniem oraz w fazie dojrzałości mlecznej ziarna. Jeżeli wyleganie pojawi się przed kłoszeniem zbóż nie wpływa znacząco na plon, ponieważ rośliny mogą łatwo wrócić do pionu. Wystąpienie tego zjawiska w późniejszych fazach (od końca dojrzałości mlecznej) może utrudniać zbiór, a intensywne opady deszczu w tym czasie dodatkowo mogą pogorszyć walory jakościowe ziarna.

Czynniki zapobiegające wyleganiu tj. zrównoważone nawożenie (zwłaszcza nawozami azotowymi), czy zmniejszenie obsady roślin prowadzą do obniżenia plonowania zbóż. Siew odmian o niskim wzroście i grubych źdźbłach nie dają również gwarancji na wyeliminowanie tego zjawiska. W takiej sytuacji nieodzownym staje się stosowanie syntetycznych regulatorów wzrostu z grupy retardantów. Są to środki, które regulują gospodarkę hormonalną roślin ograniczając wydłużanie się źdźbeł. Dodatkowo, korzystnie wpływają na syntezę chlorofilu oraz stymulują wzrost korzeni i krzewienie zbóż.

Obecnie na polskim rynku zarejestrowane są 43 środki zapobiegające wyleganiu zbóż, których skład opiera się na czterech substancjach aktywnych, różniących się budową i sposobem działania. Jak wynika z zestawienia w tabeli 1 dostępnych jest 13 bioregulatorów zawierających chlorek chloromekwatu (CCC), 9 retardantów zawierających etefon, aż 19 z trineksapakiem etylu i 2 antywylegacze zawierające mieszaninę chlorku mepikwatu z proheksadionem wapnia. Wszystkie te środki zalecane są do stosowania w pszenicy ozimej, a większość z nich także w pszenżycie ozimym.

Preparaty zawierające chlorek chloromekwatu (CCC) wnikają do opryskanych roślin przez liście i korzenie, a następnie przemieszane są do stożków wzrostu. Chlorek chloromekwatu wpływa na produkcję hormonów wzrostowych, skracając dolne międzywęźla, i dlatego zabiegi tymi właśnie środkami należy rozpocząć od fazy uwalniania się pierwszego kolanka od węzła krzewienia. Tempo przemieszczania CCC w roślinie jest w dużym stopniu uzależnione od warunków pogodowych w czasie zabiegu, zwłaszcza temperatury. Nie powinna ona być niższa niż 10⁰C, a im jest wyższa tym działanie preparatu jest skuteczniejsze.

W tej grupie środków znajdują się bioregulatory zawierające od 620 do 750 g CCC w 1 l preparatu. Wśród nich są między innymi: Adjust SL, Antywylegacz Płynny 675 SL, CCC 720 SL, Antek 725 SL, Refuktor 750 SL. Obecnie w Polsce nie ma środków zawierających chlorek chloromekawtu, które można by było zastosować w uprawach jęczmienia ozimego.

Retardanty zawierające etefon (np.: Cerone 480, Epho Top, Nutefon 480 SL, Retar 480 SL, Etefo 480 SL) hamują aktywność hormonów wzrostu w roślinie. Substancja ta powoduje skrócenie i usztywnienie wyższych międzywęźli, dlatego preparaty te działają najlepiej w okresie wydłużania się źdźbła (od fazy trzeciego kolanka zbóż). Etefon działa krótko (od 2 do 5 dni) i skutecznie skraca międzywęźla, na które został zastosowany. Optymalna temperatura działania etefonu to 15-20°C. Są to środki w formie koncentratu rozpuszczalnego w wodzie zawierające 480 g etefonu w 1 l preparatu. Większość bioregulatorów z tej grupy można aplikować we wszystkich zbożach ozimych oraz dodatkowo w pszenicy i jęczmieniu jarym. Jedynie środki Baia P i Padawan można stosować w pszenicy ozimej oraz w jęczmieniu ozimym i jarym. Etefon nie jest zalecany w uprawie owsa.

Najliczniejszą grupę bioregulatorów stanowią środki zawierające trineksapak etylu. Substancja ta pobierana jest głównie przez liście i źdźbła zbóż i przenoszona do tkanek merystematycznych, zapobiegając nadmiernemu wydłużaniu się międzywęźli. Najsilniejszemu skróceniu ulegają międzywęźla rosnące najintensywniej w czasie zastosowania preparatu. Najlepiej stosować trineksapak etylu od końca krzewienia do liścia flagowego zbóż. Najlepsze efekty uzyskuje się, gdy jest on aplikowany w temperaturze 10-15°C, kiedy łan jest suchy i aktywnie rośnie.

Preparaty zawierające trineksapak etylu występują w formie koncentratu do sporządzania emulsji wodnej. Wśród nich są środki zawierające 175 g substancji aktywnej w 1 l preparatu (Bold 175 EC, Optimus 175 EC i Optimus Super 175 EC). Pozostałe zawierają 250 g trineksapaku etylu w 1 l środka (np. Felix 350 EC, Modan 250 EC, Moddus Start 250, Stiff 250 EC)

W ostatnim czasie na polskim rynku pojawiła się dodatkowo mieszanina proheksadionu wapnia i chlorku mepikwatu (Medax Top 350 SC, Canopy). Substancje te hamują wytwarzanie giberelin wpływających na wydłużanie się komórek. W wyniku stosowania tych substancji następuje pogrubienie ścian komórkowych i zwiększenie średnicy źdźbeł. Ponadto, środki te wpływają na intensywniejszy wzrost korzeni roślin zwiększając ich zdolność do pobierania z gleby wody i substancji pokarmowych. Bioregulatory zawierające mieszaninę proheksadionu wapnia z chlorkiem mepikwatu zalecane są w uprawie pszenicy i pszenżyta ozimego. Najskuteczniej działają w temperaturach od 5° do 20°C oraz niezależnie od intensywności nasłonecznienia. Środki te występują w formie koncentratu w postaci stężonej zawiesiny służącej do rozcieńczania wodą. Należy je stosować tylko jeden raz w sezonie wegetacyjnym od początku wzrostu źdźbła lub w fazie liścia flagowego.

Dla zwiększenie efektywności działania bioregulatorów można stosować również ich mieszaniny. Nie ma zbyt wielu informacji na ten temat. Obecnie jedynie mieszanie bioregulatora Cycocel 750 SL z Medax Top 350 SC jest zalecana w uprawie pszenicy ozimej i żyta ozimego. Dodatkowo jeszcze producenci podają informacje o możliwości stosowania etefonu (Cerone 480 SL) po wcześniejszym zastosowaniu CCC (Antywylegacz Płynny 675 SL). W obu wymienionych przypadkach należy uwzględnić stosowanie tych środków w niższych od zalecanych dawkach.

W celu uzyskania zadowalającego efektu stosowania bioregulatorów, środki te należy aplikować zgodnie z ich instrukcją. Etykieta produktu zawiera bowiem ważne informacje dotyczące zakresu dawek i terminów stosowania, by dany środek był skuteczny i bezpieczny dla rośliny uprawnej.

Tabela 1. Bioregulatory zalecane z zbożach (zgodnie z wykazem na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi,  www.bip.minrol.gov.pl z dn. 19.02.2016)

po – pszenica ozima, to – pszenżyto ozime, jo – jęczmień ozimy, zo – żyto ozime, pj – pszenica jara, jj – jęczmień jary, os – owies siewny, zj – żyto jare