Charakterystyka uciążliwych chwastów w zbożach ozimych i jarych oraz ich zwalczanie

 

Charakterystyka uciążliwych chwastów w zbożach ozimych i jarych oraz ich zwalczanie

Prof. dr hab. Krzysztof Domaradzki

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach,

Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu.

W zbożach występuje pewna grupa chwastów zaliczanych do uciążliwych. Miano to zawdzięczają dużej konkurencyjności i szkodliwości dla rośliny uprawnej. Do najpospolitszych i najgroźniejszych należą: chaber bławatek, ostrożeń polny, przytulia czepna i chwasty nazywane rumianowatymi, czyli maruna bezwonna, rumian polny i rumianek pospolity. Gatunki te charakteryzują się szybkim tempem wzrostu, co powoduje, że przerastają łan zboża i mogą skutecznie zagłuszyć roślinę uprawną oraz utrudniać jej zbiór. Każdy z tych chwastów wytwarza też od kilkuset do kilkunastu tysięcy nasion, co powoduje, że w przypadku ich niezwalczenia zapasy nasion w glebie zostają znacząco powiększone i mogą przez wiele lat zagrażać roślinom uprawnym.

Chaber bławatek (Centaurea cyanus L.) zaliczany jest do rodziny astrowatych (Asteraceae). Gatunek jednoroczny, ozimy lub jary. Rozmnaża się z nasion, które kiełkują jesienią lub wiosną. Rośliny kwitną od maja do września. Produktywność nasion z jednej rośliny to 700-1 600 sztuk, a ich żywotność w glebie to 5-10 lat.

Chaber pochodzi z Europy i Azji. W Polsce występuje pospolicie na całym obszarze kraju od czasów przedhistorycznych. Siedliskiem chabra są gleby lekkie, ubogie w wapń. Występuje na polach uprawnych, głównie w zbożach i rzepaku, ale również na nieużytkach, odłogach i w miejscach ruderalnych. Gatunek bardzo konkurencyjny, dla którego ekonomiczny próg szkodliwości w zbożach to od 1 do 5 roślin/m2.

Maruna bezwonna (Matricaria maritima L. subsp. inodora (L.) Dostál) gatunek z rodziny astrowatych (Asteraceae). Może być rośliną roczną (jarą lub ozimą), dwuletnią lub wieloletnią. Rośliny rozmnażają się z nasion, które mogą kiełkować jesienią lub wiosną. Kwitnienie roślin przypada na okres od maja do października. Jedna roślina może wytworzyć do 5 000 nasion, które utrzymują w glebie zdolność kiełkowania przez 6 lat.

Maruna bezwonna występuje na glebach piaszczystych i gliniastych, a zwłaszcza próchnicznych i bogatych w wapń. Zachwaszcza uprawy rolnicze (zboża, okopowe, pastewne, strączkowe), występuje także na przydrożach, podwórzach i śmietniskach.

Gatunek bardzo konkurencyjny. Ekonomiczny próg szkodliwości dla zbóż to 3 do 5 roślin/m2. Przy dużym nasileniu silnie zacienia, utrudnia zbiór mechaniczny, a w skrajnych przypadkach może zagłuszyć roślinę uprawną.

W Polsce występuje pospolicie od czasów przedhistorycznych.

Ostrożeń polny (Cirsium arvense L.) należy do rodziny astrowatych (Asteraceae). Jest rośliną wieloletnią, rozmnażającą się zarówno z nasion, jak i z części pędów podziemnych. Wiosną kiełkują zarówno nasiona, jak i pojawiają się młode rośliny z odrostów podziemnych. Ostrożeń kwitnie od lipca do października, a jedna roślina wytwarza od 3 000 do 5 000 nasion, które zachowują żywotność w glebie przez ponad 10 lat.

Gatunek pochodzi z Europy i Azji. W Polsce jest pospolity na całym obszarze kraju. Obecnie ostrożeń występuje również pospolicie na całym świecie.

Rośnie na wszystkich typach gleb. Preferuje stanowiska zasobne w składniki pokarmowe, o prawidłowych stosunkach powietrzno-wodnych, toleruje silne zasolenie gleby.

Ostrożeń polny zachwaszcza wszystkie uprawy rolnicze i ogrodnicze. Ponadto występuje na łąkach, pastwiskach i trawnikach, a także na terenach ruderalnych. Silnie wyczerpuje glebę ze składników pokarmowych. Chwast ten charakteryzuje się bardzo dużą konkurencyjnością, szczególnie w uprawach okopowych i kukurydzy. Próg ekonomicznej szkodliwości dla zbóż to od 1 do 3 roślin/m2.

Przytulia czepna (Galium aparine L.) zaliczana jest do rodziny marzanowatych (Rubiaceae). Jest rośliną roczną posiadającą formy ozime i jare. Gatunek rozmnaża się z nasion, które kiełkują jesienią i wiosną. Jedna roślina wytwarza 100-500 nasion, które zachowują żywotność przez 7-8 lat. Kwitnienie przypada na okres od maja do października.

Przytulia czepna jest pospolita w całej Polsce, głównie na glebach wilgotnych, gliniastych, próchnicznych i zasobnych. Zachwaszcza zboża, rzepak, okopowe, kukurydzę) oraz rośliny ogrodnicze. Gatunek bardzo konkurencyjny. Zaniedbane plantacje mogą zostać całkowicie zagłuszone przez ten chwast. Silne zachwaszczenie przytulią może utrudniać zbiór. W zbożach próg ekonomicznej szkodliwości tego gatunku to 0,1-2 roślin/m2.

Chwast ten jest rośliną żywicielską mszycy czereśniowej.

Rumian polny (Anthemis arvensis L.) należy do rodziny astrowatych (Asteraceae). Jest rośliną roczną, jarą lub ozimą. Okres wschodów przypada zarówno na jesień, jak i na wiosnę. Kwitnie od czerwca do października. Gatunek rozmnaża się z nasion, które zachowują żywotność w glebie przez ok. 10 lat. Jedna roślina może wytworzyć od 1 000 do 10 000 nasion.

Pospolity na terenie całego kraju chwast upraw zbożowych (zwłaszcza żyta), rzepaku ozimego, okopowych (zwłaszcza ziemniaków), ściernisk i trwałych użytków oraz ugorów i odłogów. Zasiedla różne typy gleb, najczęściej lekkie, piaszczyste, o odczynie kwaśnym i lekko kwaśnym. Jest rośliną wskaźnikową dla gleb ubogich w wapń. Rumian polny występujący w dużym nasileniu powoduje zacienianie roślin, opóźnia dojrzewanie i utrudnia zbiór mechaniczny. Gatunek ten posiada bardzo wysoką konkurencyjność w stosunku do roślin uprawnych. Ekonomiczny próg szkodliwości w zbożach to 2 do 5 roślin/m2.

Obszarem naturalnego występowania rumianu polnego jest Europa, Afryka Północna, Półwysep Arabski, Azja Zachodnia. Jako roślina ozdobna oraz wraz z materiałem siewnym i balastem statków gatunek ten został zawleczony do Ameryce Północnej oraz Austalii i Nowej Zelandii. W Polsce występuje pospolicie od czasów przedhistorycznych.

Rumianek pospolity (Chamomilla recutita (L.) Rauschert) to gatunek z rodziny astrowatych (Asteraceae). Roślina jednoroczna jara, rozmnażająca się z nasion i kwitnąca od maja do sierpnia. Jeden egzemplarz może wydać od 1 000 do 10 000 nasion.

Rumianek ma niewielkie wymagania glebowe, lecz może występować zarówno na glebach piaszczystych, jak i na gliniastych. W Polsce znany od czasów przedhistorycznych, występuje na polach uprawnych, zachwaszczając głównie zboża, ale również w ogrodach, na przydrożach i w miejscach ruderalnych.

W stanie dzikim występuje w Europie i Azji, lecz zawleczony został również do Ameryki Północnej i Australii.

Ze względu na dużą konkurencyjność i szkodliwość dla rośliny uprawnej wyżej wymienione gatunki powinny być bezwzględnie zwalczane. Główną zasadą jest prawidłowy dobór herbicydu, który skutecznie eliminuje dany gatunek oraz wykonanie zabiegu, gdy chwasty są w możliwie najmłodszej fazie wzrostu. Na rynku funkcjonuje bardzo wiele środków do odchwaszczania zbóż, lecz w ostatnich latach obserwuje się dużą ich rotację. Wiele z nich jest wycofywanych, pojawiają się też nowe produkty, dlatego nie podaję wykazu środków do zwalczania omawianych gatunków, lecz listę substancji aktywnych, które pomogą je wyeliminować. Należy jednak zaznaczyć, że dane zawarte w tabeli trzeba traktować jedynie jako wskazówkę w poszukiwaniu konkretnego herbicydu. Różne herbicydy mogą zawierać w swym składzie różne ilości tej samej substancji aktywnej co oznacza, że również ich działanie na dany gatunek może się różnić. Ponadto w wielu przypadkach gotowy środek dostępny w handlu zawiera w swym składzie więcej niż jedną substancję, co również ma wpływ na jego skuteczność. Dlatego przed dokonaniem wyboru herbicydu należy bezwzględnie zapoznać się z zaleceniami zawartymi w etykiecie danego preparatu. Informacje w niej zawarte pozwolą ustrzec użytkowników przed przykrymi niespodziankami, które mogą wyniknąć z użycia środka w nieodpowiednim terminie lub dawce, w niewłaściwej fazie rozwojowej rośliny uprawnej i chwastów czy z zastosowania herbicydu łącznie z innymi, nie zalecanymi środkami ochrony roślin. Pełne teksty etykiet środków ochrony roślin są dostępne na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w zakładce: Informacje Branżowe Produkcja Roślinna Ochrona Roślin Wyszukiwarka i etykiety środków ochrony roślin.

Wrażliwość chwastów uciążliwych na wybrane substancje aktywne herbicydów.

Substancja aktywna

Chaber

bławatek

Maruna

bezwonna

Ostrożeń

polny

Przytulia

czepna

Rumian

polny

Rumianek

pospolity

amidosulfuron

+

+

+

chlopyralid

+

+

+

+

+

chlorosulfuron

+

+/*

+

+

+

chlorotoluron

+

+

+

dichloroprop-P

+

+

+

+

diflufenikan

+

+

dikamba

+

+/*

+

+

+

florasulam

+

+

+

+

flurochloridon

+

+

fluroksypur

+

izoproturon

+

+

+

jodosulfuron

+

+

+

+

karfentrazon

+

+

mekoprop

+

metrybuzyna

+

+

+

+

tifensulfuron

+

+

+

tribenuron

+

+

+/*

+

+

Wrażliwość:

+ – gatunek wrażliwy

+/* – gatunek wrażliwy w fazie siewki

– – gatunek średnio wrażliwy lub niewrażliwy, bądź brak danych odnośnie wrażliwości

Advertisement
0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.