Czy odmiany przewódkowe wrócą do łask?
Wobec ocieplenia się klimatu i występujących wiosennych suszach można się spodziewać że odmiany przewódkowe będą zyskać na popularności. Zaletą upraw przewódkowych jest szybsze dojrzewanie ziarna i mogą być zebrane wcześniej aniżeli wysiane wiosną, zwalniając stanowisko np. pod rzepak. Nie zawsze jest to możliwe w przypadku pszenicy jarej i pszenżyta jarego z siewów wiosennych. Warto skorzystać z tej alternatywy szczególnie wtedy gdy minął termin agrotechniczny uprawy dla gatunku ozimego a wysiew przewódek pozwoli zróżnicować zmianowanie pól w gospodarstwie.
Argumentem przemawiającym za uprawą przewódek są względy agrotechniczno-organizacyjne lub siedliskowe. Na lżejszych glebach przy dodatkowo występujących suszach wiosenno-letnich wybór przewódek sianych późną jesienią będzie najlepszym i w przyszłości zalecanym zabiegiem, gwarantującym wyższe plony w stosunku do jarych sianych w wiosennym terminie agrotechnicznym. Wyższość siewu przewódek polega przede wszystkim na możliwości korzystania przez rośliny z wody zgromadzonej w czasie zimy i rozwoju silniejszego systemu korzeniowego w stosunku do jarych wysiewanych dopiero w kwietniu. Korzenie dostarczają roślinom wody i składników pokarmowych co umożliwia im wytworzenie większej liczby pędów kłosonośnych. Przy suszach, które często występują w maju i czerwcu przewódki są znacznie lepiej do nich przygotowane. Poza tym przewódki dojrzałość do zbioru osiągają wcześniej lub w podobnym okresie jak oziminy, co przy dużych areałach ich uprawy wraz z oziminami daje możliwość lepszej organizacji zbiorów i wykorzystania sprzętu. Późnojesienne siewy przewódek stwarzają możliwość obsiania większego areału pól jeszcze przed zimą, co rozładowuje spiętrzenie prac polowych na wiosnę. Eliminuje także wczesnowiosenny wjazd na pola i trudności w dotrzymaniu optymalnych terminów agrotechnicznych uprawy i siewu zbóż jarych. Jednocześnie chroni zboża przed suszą w maju i czerwcu.
W ostatnich latach coraz częściej spotyka się jesienne a nawet późnojesienne siewy odmian zbóż jarych. Sprzyja temu długa, ciepła jesień i łagodna zima oraz duża zawodność plonowania form jarych w warunkach opóźnionej wiosny i suszach występujących w maju i czerwcu. Stąd rolnicy niejednokrotnie decydują się na wysiew przewódek
– po późno schodzących z pola burakach cukrowych i kukurydzy uprawianej na ziarno kiedy pozostało mało czasu na wykonanie orki i uprawek przedsiewnych
– kiedy w okresie jesiennym panował deficyt wody glebie, który uniemożliwiał wykonanie orki i uprawek przedsiewnych pod oziminy
– dogodne warunki pogodowe umożliwiają staranne doprawienie gleby przed siewem odmian przewódkowych.
W warunkach przeciętnej zimy przewódki zimują dobrze. Zagrożeniem dla nich mogą stać się duże mrozy oraz bezśnieżne zimy, podobnie jak i dla ozimin. Warunkiem przezimowania przewódek jest osiągnięcie przez rośliny maksymalnie fazy szpilkowania. W tej fazie rozwojowej rośliny dysponują ogromną ilością cukrów prostych powstałych z rozkładu materiałów zapasowych zgromadzonych w ziarniakach. Kiełkujące ziarniaki przewódek mogą dobrze przezimować. Bardziej zaawansowany rozwój roślin niesie ze sobą wyższe ryzyko wymarznięcia. Spadek temperatury poniżej zera przerywa mało zaawansowane procesy fizjologiczne, lecz nie jest groźny dla roślin. W warunkach zbyt późno zasianej plantacji, ziarniaki pobierają wodę, pęcznieją, kiedy przyjdzie mróz jest jeszcze zbyt mała ilość cukrów prostych ponieważ okrywa ziarniaka jest jeszcze nienaruszona. Niemniej plantacji takiej nie należy likwidować, ponieważ rośliny zasilone wiosną nawożeniem azotowym mogą poprawić swoją kondycję. Wiosną wznowią wegetację dużo szybciej niż wysiane zboża jare. Uprawa odmian przewódkowych jest łatwiejsza w tych regionach kraju, gdzie zimy są łagodniejsze. Są to głównie zachodnie województwa, które częściej niż wschodnie borykają się z klęskami suszy. Większe ryzyko uprawy przewódek jest natomiast na wschodzie Polski, zwykle zimy są tam ostrzejsze.
Późne siewy ozimin niosą za sobą obniżkę plonu w stosunku do terminu optymalnego. Mają słabiej rozwinięty system korzeniowy, a więc gorzej pobierają wodę i składniki pokarmowe, a także źle zimują. Krzewienie roślin przesuwa się na wiosnę, mniejsza jest ilość pędów bocznych o mniejszych kłosach co przekłada się na poziom plonowania.
Nie należy przyspieszać siewów przewódek, gdyż spowoduje to nadmierny rozwój roślin przed zimą, a przez to zwiększy ich podatność na wymarzanie. Można je wysiewać późną jesienią a jeżeli warunki pozwolą na uprawę pola także zimą, ponieważ nie wymagają tak długiego okresu jarowizacji jak formy ozime i wykazują większą tolerancję na długość dnia.
Przewódki nie wymagają też szczególnego traktowania, traktowane są podobnie jak zboża ozime. Głębokość siewu, zabiegi ochronne, nawożenie na poziomie zbóż ozimych. Szybszy ich rozwój na wiosnę, wymaga też podania roślinom pierwszej dawki azotu, najlepiej jako szybko działającej saletry amonowej.
W naszych warunkach klimatycznych do późnojesiennego siewu proponowane są odmiany pszenicy jarej: Arabella, Bombona, Mandaryna, Waluta, Struna, Dublet, Cytra, Koksa, Nawra, Ostka Smolicka, Tybalt, KWS Chamsin, KWS Scirocco, Monsun, Izera, Parabola Żura, Ethos, Granus, Lennox, Matthus, żyto jare odmiany Bojko oraz odmiany pszenżyta jarego: Dublet, Mazur, Nagano, Andrus, Kargo, Milewo, Milkaro, Matejko. Odmiany te posiadają gen zimotrwałości, który pozwala roślinom bezpiecznie przezimować i powoduje, że rośliny są tolerancyjne na stresy środowiskowe.
Z siewów jesiennych w wyniku wydłużonej wegetacji i dobrej mrozoodporności przewódki mogą wyżej plonować (nawet o 20-30%) nie powodując pogorszenia cech jakościowych. A wręcz przeciwnie siew jesienny korzystnie wpływał na zawartość glutenu, jak miało to miejsce w przypadku badań przeprowadzonych w IUNG-PIB w Puławach (tab. 1). Pszenica plonowała wyżej w porównaniu do siewu wykonanego wiosną (rys. 1). Na korzyść takich siewów przemawia: bardzo dobre wykorzystanie zasobów wody wiosennej, szybszy wzrost wiosną, mniejsza wrażliwość na suszę. Z siewów jesiennych dla pszenicy jarej najbardziej korzystny okazał się siew wykonany pod koniec października.
Rys. 1. Plon ziarna pszenicy jarej w zależności od terminu siewu (24.X; 10.XI; 3.IV)
Tab.1. Cechy jakościowe ziarna pszenicy jarej Cytra w zależności od terminu siewu (wg A. Sułek)
Termin siewu | Zawartość glutenu (%) | Indeks glutenowy | Wskaźnik sedymentacyjny (ml) | Liczba opadania (s) |
siew jesienny | ||||
23.10. | 27,4 | 92,3 | 48 | 311 |
06.11. | 28,2 | 67,3 | 46 | 254 |
20.11. | 30,1 | 69,2 | 52 | 312 |
siew wiosenny | ||||
09.04 | 28,8 | 50,5 | 54 | 362 |
Dr hab. Jaśkiewicz Bogusława
IUNG-PIB Puławy
Leave a Reply
Want to join the discussion?Feel free to contribute!