Integrowana uprawa pszenżyta ozimego

dr hab. Bogusława Jaśkiewicz

IUNG-PIB Puławy

 

Integrowana uprawa pszenżyta ozimego

 

Uprawa pszenżyta w Polsce w ostatnich latach nabiera coraz większego znaczenia. Zajmuje ono  pod względem udziału zbóż w strukturze zasiewów  drugie miejsce po pszenicy.   Od 2014 roku istnieje obowiązek uprawy zbóż zgodnie z  systemem integrowanej ochrony roślin. Polega ona na preferowaniu metod agrotechnicznych (odpowiedni płodozmian, poprawna uprawa roli, mechaniczna pielęgnacja zasiewów), hodowlanych (postęp biologiczny) i chemicznych (stosowanie ochrony zgodnie z zasadami ochrony integrowanej). Oznacza to, że do minimum ogranicza się wprowadzanie do środowiska obcych związków chemicznych (nawozów mineralnych, pestycydów), co korzystnie wpływa na jego ochronę oraz żyzność gleby.

Integrowana technologia  nie jest nastawiona na maksymalizacje plonu, ale na opłacalność, dlatego zdarza się, że producent rolny uzyska nieco niższe plony, jednak wynik ekonomiczny jest korzystniejszy z racji mniejszych nakładów na środki produkcji.

W SD Osiny w latach 2011 i 2014 uprawiano pszenżyto na istniejących wieloletnich doświadczeniach polowych w monokulturze zbożowej (pszenica ozima, pszenżyto ozime, jęczmień jary) i 50% udziale zbóż w strukturze zasiewów (rzepak ozimy, pszenica ozima, bobik, pszenżyto ozime). Stwierdzono, że pszenżyto uprawiane w warunkach 50% udziału zbóż w strukturze zasiewów  uzyskało o 11% wyższy plon ziarna przy technologii integrowanej i o 7% przy technologii intensywnej niż w monokulturze zbożowej.

1

Rys.1 Plon ziarna pszenżyta ozimego w zależności od technologii produkcji (badania własne)

 

Przeprowadzono również badania z różnymi technologiami uprawy (intensywna, integrowana). Plon ziarna zależał od roku badań. Korzystnie warunki pogodowe w roku 2014 w okresie tworzenia pędów na roślinie i ziarniaków wpłynęły dodatnio na plony ziarna pszenżyta ozimego. Były one wyższe w stosunku do roku 2011 o 7% w warunkach technologii integrowanej i o 20% przy technologii intensywnej (rys.2).

2

 

Rys. 2. Plon ziarna pszenżyta ozimego w zależności od roku zbioru i technologii produkcji (badania własne)

 

Wykorzystanie  postępu biologicznego, to ważny element technologii integrowanej. Właściwy wybór odmiany umożliwia uzyskanie wysokiego plonowania bez zwiększenia nakładów na środki produkcji lub nawet przy zmniejszeniu zużycia niektórych środków, np. wybierając odmianę bardziej odporną na choroby lub wyleganie. Pełne wykorzystanie postępu biologicznego jest możliwe tylko w warunkach prawidłowej rejonizacji gatunków i odmian oraz stosowania agrotechniki uwzględniającej specyficzne ich wymagania. Pewnym ułatwieniem przy wyborze odmiany do uprawy w danym rejonie mogą stanowić „Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województw” (tab. 1). Tworzone one są na podstawie wyników doświadczeń prowadzonych w ramach programu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego koordynowanego przez COBORU.

Sposób uprawy gleby pod pszenżyto ozime zależy od zwięzłości gleby, przedplonu i terminu jego zbioru, stanu roli po zbiorze, przedplonu, panujących warunków atmosferycznych oraz technicznego wyposażenia gospodarstwa w odpowiedni sprzęt. We współczesnym rolnictwie, obok klasycznej uprawy płużnej, w przygotowaniu gleby pod zasiew zbóż stosuje się metodę uproszczoną – bezorkową. Oba systemy uprawy mają swoje wady i zalety, są możliwe w przypadku stosowania integrowanych systemów produkcji.

W badaniach IUNG-PIB w Puławach nie stwierdzono istotnych różnic w poziomie plonowania pszenżyta ozimego stosując płużny i uproszczony system uprawy w warunkach monokultury zbożowej. Natomiast przy 50% udziale zbóż w strukturze zasiewów ( 2011 rok – umiarkowany niedobór opadów) lepiej sobie radziły rośliny przy uprawie uproszczonej natomiast przy opadach zapewniających prawidłowe warunki dla wzrostu roślin (2014 rok) wyższe plony ziarna pszenżyta ozimego zapewniła uprawa płużna. (rys. 3)

 

3

Rys. 3. Plon ziarna pszenżyta ozimego w zależności od roku zbioru i systemu uprawy przy 50% udziale zbóż w strukturze zasiewów (badania własne)

 

Pszenżyto w stanowisku po motylkowatych i kukurydzy oraz zbożach uprawiane jest zazwyczaj metodą płużną. Po rzepaku, okopowych i częściowo zbożach stosowany jest siew bezorkowy. W porównaniu do pełnej uprawy orkowej zmniejsza on nakłady pracy, zużycie paliwa, korzystnie wpływa na ograniczenie erozji gleby, uwilgotnienie roli oraz zawartość substancji organicznej w glebie. Stosowanie uproszczonej uprawy roli w zmianowaniach uproszczonych zwiększa jednak niebezpieczeństwo nasilenia występowania niektórych chwastów, chorób i szkodników. Uproszczenie w uprawie roli polega głównie na zastąpieniu pługa przez zestawy uprawowe lub uprawowo-siewne.  W skład agregatów wchodzi najczęściej kultywator o łapach sztywnych albo brona talerzowa i wał strunowy. Zabiegów uprawowych nie powinno się rozpoczynać przy zbyt dużej wilgotności gleby, szczególnie na glebach ciężkich i średnich. Takie warunki wilgotnościowe mogą spowodować nadmierne zagęszczenie gleby po śladach kół ciągnika i przyczynić się do osłabienia wschodów i zahamowania wzrostu roślin. Pełna uprawa płużna pozwala na dokładne i głębokie przykrycie resztek pożniwnych oraz istotne zmniejsza możliwość porażenia pszenżyta przez grzyby chorobotwórcze.

Ważniejszych elementów integrowanej ochrony jest przedplon. Prawidłowo dobrany przedplon zapewnia ochronę gleb przed erozją, ogranicza wymywanie azotanów, zapewnia mniejsze nasilenie patogenów, zwiększa zasoby materii organicznej i poprawę żyzności oraz aktywności biologicznej gleby. Najlepszymi przedplonami dla pszenżyta są wczesne strączkowe uprawiane na nasiona, motylkowe wieloletnie, rzepak a także wczesne i średniowczesne ziemniaki uprawiane na oborniku. Stanowiska po koniczynie i lucernie oraz ich mieszankach z trawami należy wcześnie przygotować pod zasiew, aby przyspieszyć rozkład resztek pożniwnych i uzupełnić braki wody w glebie.

Rośliny zbożowe poza owsem są najgorszymi przedplonami dla pszenżyta, po których plonuje od 15-20% niżej niż po przedplonach niezbożowych. W jednogatunkowej monokulturze zbożowej na glebie kompleksu żytniego dobrego obniżka plonu pszenżyta wynosi 20%, natomiast w gorszych warunkach siedliskowych (kompleks żytni słaby) dochodzi do 35%. Obniżka plonu ziarna pszenżyta w uprawie po zbożach jest związana ze słabszym jego krzewieniem, większym wypadaniem roślin w czasie wegetacji, mniejszą liczbą kłosów na jednostce powierzchni i liczbą oraz masą ziarniaków w kłosie. Zboża ozime jako przedplony zwiększają zachwaszczenie, poza tym pszenżyto ozime jest porażane przez choroby systemu korzeniowego.

Podstawowym elementem integrowanej technologii produkcji pszenżyta ozimego jest prawidłowe wykonanie siewu, składa się na nie odpowiedni materiał siewny, termin siewu i ilość wysiewu.

Do siewu należy używać zaprawionego materiału kwalifikowanego, gwarantuje on czystość odmianową i odpowiednią jakość materiału siewnego. Zaprawy nasienne chronią ziarno przed chorobami grzybowymi w początkowym okresie wegetacji i stanowią niezbędny element integrowanej technologii produkcji. Materiał siewny pochodzący z zakupu w zależności od stopnia kwalifikacji można wysiewać przez 3 – 5 lat, bez obawy o spadek plonu, jeżeli jego reprodukcja była staranna.

Stosując własny materiał siewny należy przed przystąpieniem do siewu zwrócić uwagę na zdolność kiełkowania, oraz dorodność materiału siewnego określoną przez wielkość ziarniaków. Jedynie dorodne ziarno gwarantuje równomierne i pełne wschody siewek o dużym wigorze, a to wpływa na wielkość plonu ziarna.

Termin siewu jest ważnym czynnikiem plonotwórczym. Siew wykonany w optymalnym terminie pozwala roślinom na właściwy rozwój jesienią i na wiosnę. Zbyt wczesny siew powoduje, że rośliny silnie się krzewią, a na nadmiernie gęstych łanach  ułatwiony jest rozwój chorób grzybowych. Prowadzi to do zahamowania rozwoju roślin i powoduje zmniejszenie odporności na działanie niskich temperatur. Nie można też ryzykować opóźnionego siewu, ponieważ rośliny słabe nie rozkrzewione w czasie zimy mogą wymarznąć. W związku z dużym zróżnicowaniem warunków pogody w okresie późnojesiennym, w różnych rejonach Polski, optymalne okresy terminów siewu są odmienne i przypadają w:

– północno-wschodniej części Polski między 5, a 20 września

– południowo-wschodniej, centralnej i północnej części Polski miedzy 10, a 25

– zachodnie części Polski od 20 września nawet do 5 października.

Jednym z ważniejszych elementów integrowanej technologii produkcji pszenżyta ozimego jest zapewnienie optymalnej liczby kłosów na jednostce powierzchni. Obsada kłosów jest wypadkową liczby roślin i rozkrzewienia produkcyjnego. Krzewienie produkcyjne zależy przede wszystkim od obsady roślin na jednostce powierzchni, dostępności składników pokarmowych i wody oraz modyfikowane jest przez właściwości odmiany.

Zastosowanie nadmiernej ilości wysiewu, szczególnie przy optymalnym terminie siewu, w warunkach dużej żyzności gleb prowadzi do nadmiernego zagęszczenia łanu i niepożądanej konkurencji między roślinami. Łany pszenżyta nadmiernie zagęszczone wykazują skłonność do wylegania oraz większego porażenia chorobami grzybowymi.

Głębokość siewu pszenżyta ozimego powinna wynosić od 2 do 4 cm. Płycej należy siać pszenżyto na glebach ciężkich łatwo zasklepiających się, głębiej na lżejszych.

Istotnym elementem jest pielęgnacja łanu pszenżyta w okresie wzrostu i rozwoju roślin do zboru ziarna w ramach  integrowanej technologii produkcji.

 

Tabela 1. Lista odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw na rok 2015

Lp Odmiana Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodnio-pomorskie
1. Fredro 2014 2013 2013 2013 2012 2014 2013 2011 2013 2014 2012 2013 2012 2013 2013 2012
2. Borowik 2015 2013 2014 2013 2013 2013 2014   2014 2013 2014 2014 2013 2014 2014 2015
3. Subito     2015   2014 2014 2015 2013 2015 2014   2014   2015 2015 2015
4. Tomko   2014     2015 2015 2015     2015 2014 2015 2014     2014
5. Tulus 2013       2012   2012 2010     2012 2011 2012 2012 20122015  
6. Torino     2015   2015   2015 2013   2015   2015 2014   2015  
7. Agostino 2015       2014 2013 2014 2012   2014       2014    
8. Algoso     2010     2013   2009 2010   2010   2010 2010    
9. Maestozo 2015   2014 2015     2014   2014     2013     2015  
10. Pizarro   2011   2011 2011   2011       2012     2011    
11. Twingo   2015                 2015 2015   2015    
12. Borwo                     2012   2010   2012  
13. Pigmej 2012 2012               2012            
14. Alekto               2011 2011              
15. Trismart     2010       2010                  
16. Aliko     2008                          
17. Amorozo                           2015    
18. Baltiko                 2009              
19. KWS Trisol                               2013
20. Wiarus                         2015      
21. Witon         2015                      

 

 

 

Advertisement
0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.