Jak uniknąć fitotoksyczności herbicydów w buraku cukrowym

Jak uniknąć fitotoksyczności herbicydów w buraku cukrowym

prof. dr hab. Krzysztof Domaradzki

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy we Wrocławiu

Burak cukrowy należy do roślin uprawnych wymagających najintensywniejszej ochrony przeciw chwastom. Wynika to z bardzo dużej wrażliwości na zachwaszczenie w pierwszych tygodniach wzrostu, co spowodowane jest powolnym tempem wzrostu i małą konkurencyjnością tej rośliny w pierwszych 6-8 tygodniach od kiełkowania. Po zakryciu międzyrzedzi przez liście buraka kiełkujące chwasty przestają być już groźne. Jednak do tego czasu plantacja bezwzględnie musi być chroniona. Nowoczesne metody zapobiegania zachwaszczeniu plantacji buraków opierają się na systemach stosowania herbicydów. Działania takie polegają na wykonaniu kilku zabiegów niskimi dawkami środków, we wczesnych fazach rozwojowych chwastów, zazwyczaj w fazie liścieni, a tylko wyjątkowo do fazy dwóch liści. Liczba zabiegów w systemach chemicznego odchwaszczania będzie w dużej mierze uzależniona od stopnia zachwaszczenia plantacji, przebiegu pogody w danym roku i poziomu agrotechniki w gospodarstwie. Należy liczyć się z tym, że w niektórych wypadkach mogą być konieczne aż cztery zabiegi wykonywane po wschodach buraka, lecz czasami wystarczą tylko trzy, a wyjątkowych wypadkach dwa.

Chemiczna ochrona buraków cukrowych ze względu na wysokie koszty, które mogą przekraczać 10% wartości plonu korzeni powinna być prowadzona w sposób bardzo przemyślany, lecz zarazem skuteczny. Należy podkreślić, że nawet niewielkie zachwaszczenie plantacji, tzn. wtedy gdy chwasty pokrywają glebę w 10-15% może powodować straty plonu korzeni w wysokości do 15%.

Pomimo istotnych zmian, jakie nastąpiły w ochronie buraka w ostatnich 30 lat, polegających na rezygnacji z jednokrotnego stosowania herbicydu w wysokiej dawce na korzyść kilkukrotnych zabiegów systemowych niskimi dawkami, nadal niekiedy obserwuje się niekorzystne działanie użytych herbicydów na roślinę uprawną. Wynika to z kilku powodów, o których napiszę poniżej.

Większość z najgroźniejszych chwastów w uprawie buraka cukrowego zaliczanych jest do klasy dwuliściennych, podobnie jak burak cukrowy. Mało tego, jeden z najbardziej konkurencyjnych gatunków – komosa biała – jest blisko z nim spokrewniony i należy do tej samej rodziny botanicznej. Sytuacja ta powoduje, że herbicydy używane do odchwaszczania plantacji muszą wykazać się wysoką skutecznością przeciwko chwastom, jednocześnie nie czyniąc szkody roślinie uprawnej. Mechanizm ten polega to na tym, że w komórkach buraka cukrowego substancje aktywne herbicydów są rozkładane do związków nieszkodliwych, natomiast chwasty nie posiadające tej możliwości je pochłaniają i są niszczone. Nie wdając się w szczegóły tych przemian, można jedynie stwierdzić, że proces rozkładu herbicydu wymaga od rośliny pewnego „wysiłku”, gdyż jej metabolizm wykazuje zwiększone zapotrzebowanie energetyczne. Dlatego należy pamiętać, ze herbicyd, który roślina musi dezaktywować, może być dla niej czynnikiem stresowym, mogącym w pewnych okolicznościach wywołać wizualne objawy, polegające na zmianie jej wyglądu. Niekorzystne objawy występują zazwyczaj, gdy zadziała jeszcze inny czynnik stresowy, którym najczęściej jest zbyt wysoka temperatura powietrza w trakcie zabiegu. Dlatego bardzo ważna jest znajomość granicznych temperatur, w których można stosować dany herbicyd. Każdy ze środków dopuszczonych do stosowania, posiada w dołączonej do niego etykiecie-instrukcji szereg informacji, min. również ograniczeń i ostrzeżeń, przed niepożądanymi skutkami jego działania. Jedną z kluczowych informacji jest zakres temperatur, w których można dany środek bezpiecznie stosować. Z reguły, dla większości herbicydów, minimalna temperatura pozwalająca na ich użycie to 10-12^oC, a maksymalna 20 lub 25^oC, i tylko w przypadku większości herbicydów do zwalczania chwastów jednoliściennych – 27^oC. W załączonej tabeli przedstawiono zakres dopuszczalnych temperatur dla herbicydów zalecanych aktualnie do ochrony buraka cukrowego.

W zakresie niższym od temperatur minimalnych należy oczekiwać znaczącego spadku skuteczność działania środka, natomiast w warunkach zbyt wysokiej temperatury mogą pojawić się uszkodzenia roślin. Do najczęstszych objawów niekorzystnego działania herbicydów można zaliczyć: zahamowanie wzrostu, osłabienie turgoru, zmiany pokroju roślin oraz chlorozy lub nekrozy. Szczególną wrażliwość rośliny buraka wykazują we wczesnych fazach wzrostu, tj. od liścieni do czterech liści. Oczywiście w skrajnie niekorzystnych warunkach mogą reagować również starsze rośliny.

Wykorzystywane w praktyce rolniczej zabiegi systemowe, polegające na trzy- lub czterokrotnym opryskiwaniu, często z wykorzystaniem mieszanin herbicydowych, powodują stopniowe nagromadzenie czynnika stresowego, co powoduje, że po drugim, a najczęściej po trzecim wyjeździe opryskiwacza w pole mogą pojawić się niekorzystne objawy w postaci uszkodzenia roślin. Większe prawdopodobieństwo wystąpienia fitotoksyczności występuje, gdy przebieg pogody wymusza skrócenie odstępów pomiędzy zabiegami, np. ze względu na nowe wschody chwastów, a jednocześnie temperatura w ciągu dnia jest bardzo wysoka. W tej sytuacji młode rośliny buraka nie zdążą w pełni rozłożyć poprzednich dawek herbicydów, a ponowne potraktowanie kolejną porcją środków może powodować uszkodzenia roślin. Niebezpieczeństwo uszkodzenia roślin może również wystąpić, gdy opady deszczu lub bardzo silne wiatru uniemożliwiają zastosowanie herbicydów. Wtedy rolnik próbując ratować sytuację często wykonuje spóźniony zabieg najwyższą (z dopuszczalnych przez producenta) dawką środka.

Środki przeznaczone do zwalczania chwastów jednoliściennych, zawierające inhibitory syntezy tłuszczów takie, jak np.: chizalofop-P-etylowy, chizalofop-P-tefurylowy, fluazyfop-P-butylowy czy propachizafop, mogą powodować przejściowe uszkodzenia roślin buraka, polegające na zahamowaniu wzrostu wtedy, gdy zabieg został wykonany na rośliny zbyt młode (od fazy wschodów do wykształcenia pierwszej pary liści). Zbyt wysoka dawka środków zawierających etofumesat może powodować deformacje liście. Dlatego środki zawierające większą ilość tej substancji nie powinny być stosowane w temperaturze przekraczającej 20^oC. Chlopyralid w zbyt wysokiej jednorazowej dawce może wywoływać zwijanie brzegów liści młodych roślin buraka, natomiast lenacyl może powodować chlorozy wzdłuż nerwów liści, nawet u starszych roślin. Herbicydy zawierające mieszaninę fenmedifamu, desmedifamu i etofumesatu stosowane interwencyjnie w wysokiej, jednorazowej dawce, mogą w niekorzystnych warunkach hamować wzrost młodych roślin buraka. Poza tym generalną zasadą jest nie stosowanie mieszanin herbicydowych lub dodatku adiuwantów, gdy w etykietach środków nie jest to zalecane.

Oczywiście można zminimalizować ryzyko uszkodzeń rośliny uprawnej, w tym celu należy przestrzegać kilku podstawowych zasad:

• nie wykonywać zabiegów w okresie spodziewanych zbyt niskich lub zbyt wysokich temperatur,

• nie stosować herbicydów na rośliny mokre, chore lub osłabione przez choroby i szkodniki,

• nie wykonywać zabiegu, gdy prędkość wiatru jest zbyt duża, co może powodować nakładanie się cieczy użytkowej na stykach pasów opryskowych i uwrociach oraz powodować znoszenie cieczy użytkowej na sąsiednie uprawy.

Często prostym i skutecznym sposobem zapobiegania niepożądanej reakcji roślin w warunkach zbyt wysokich temperatur lub silnych wiatrów może być wykonanie zabiegu wczesnym rankiem lub wieczorem, kiedy to zazwyczaj warunki są bardziej sprzyjające. Poza tym należy podkreślić, że zawsze trzeba pamiętać o tym, aby używać herbicydów tylko w zalecanych dawkach i terminach oraz stosować się do wszystkich zaleceń zawartych w etykiecie-instrukcji dołączonej do każdego środka. Dokładne zapoznanie się z zawartymi w niej informacjami pozwoli ustrzec się przed przykrymi niespodziankami, które mogą wyniknąć z użycia herbicydu w nieodpowiednim terminie, w niewłaściwej fazie rozwojowej rośliny uprawnej i chwastów, czy z zastosowania preparatu w mieszaninie z innymi, nie zalecanymi środkami ochrony roślin. Pełne teksty etykiet środków ochrony roślin są dostępne na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w zakładce: Informacje Branżowe  Produkcja Roślinna  Ochrona Roślin  Etykiety Instrukcji Stosowania Środków Ochrony

Adres strony:

http://www.bip.minrol.gov.pl/Informacje-Branzowe/Produkcja-Roslinna/Ochrona-Roslin/Etykiety-Instrukcji-Stosowania-Srodkow-Ochrony-Roslin/

Ograniczenia temperaturowe oraz dopuszczenie do stosowania w mieszaninach dla herbicydów zalecanych do ochrony buraka cukrowego (dane na 21.03.2015 r. na podstawie etykiet-instrukcji stosowania każdego ze środków).

b.d. – brak danych