Zboża – ocena ekonomiczna technologii produkcji pszenicy ozimej o różnym poziomie intensywności

Zboża w strukturze zasiewów w Polsce zajmują obecnie ponad 70% i z tego powodu bardzo często uprawia się je w monokulturze. W celu zapobiegania obniżce plonowania w takich warunkach zaleca się stosowanie intensywnych technologii produkcji. Jednak technologie intensywne przy długotrwałym stosowaniu mogą powodować degradację stanowiska naturalnego, spowodowaną dużymi dawkami nawozów i chemiczną ochroną roślin.

Alternatywą dla intensywnego systemu produkcji wydaje się być technologia integrowana, w której następuje umiejętne powiązanie całokształtu agrotechniki z ograniczonym zużyciem przemysłowych środków produkcji, co skutkuje zwiększeniem efektywności ponoszonych nakładów i minimalizowaniem ujemnego oddziaływania na środowisko przyrodnicze. W integrowanej produkcji ogranicza się stosowanie środków ochrony roślin do niezbędnego minimum, a stosowanie nawozów mineralnych jest powiązane z zasobnością gleby w składniki pokarmowe i ocenia stanu odżywienia roślin. O opłacalności produkcji pszenicy, obok wielkości i jakości plonów, decydują ceny skupu ziarna oraz poziom intensywności technologii produkcji którego miarą są koszty bezpośrednie, obejmujące zużycie środków produkcji.

Do opracowania niniejszego artykułu wykorzystano dane, pochodzące ze ścisłych doświadczeń polowych przeprowadzonych w Stacji Doświadczalnej Osiny należącej do IUNG-PIB w Puławach. Badania wykonano w ramach wieloletniego płodozmianu zbożowego (100% zbóż), na glebie kompleksu pszennego dobrego. Pszenicę uprawiano według trzech technologii różniących się poziomem zużycia materiału siewnego i przemysłowych środków produkcji, tj. intensywną, integrowaną i oszczędną.

Wielkość nakładów środków produkcji ustalono na podstawie faktycznego zużycia w doświadczeniu: nawozów, materiału siewnego i środków ochrony roślin (tab. 1-3). Koszty środków produkcji określono na podstawie cen zakupu, a wartość produkcji pszenicy ozimej ustalono według średniej ceny skupu ziarna w 2016 roku [Rynki Rolne]. W ocenie ekonomicznej technologii produkcji uwzględniono tylko koszty bezpośrednie, zaś nadwyżkę bezpośrednią obliczono jako różnicę pomiędzy wartością uzyskanej produkcji a poniesionymi kosztami bezpośrednimi. Końcowym etapem rachunku ekonomicznego było obliczenie wskaźnika opłacalności bezpośredniej, jako stosunku wartości produkcji do kosztów bezpośrednich. Dla każdej technologii obliczono także wielkość produkcji równoważącej koszty bezpośrednie wyrażone w ilości ziarna niezbędnego do pokrycia tych kosztów.

Na poziom plonowania pszenicy ozimej decydujący wpływ ma intensywność technologii produkcji. Pszenica uprawiana według technologii intensywnej plonowała najwyżej, na niższym poziomie w integrowanej, a najsłabiej w warunkach technologii oszczędnej. Zaznaczyć należy, że obniżka ta była następstwem zmniejszenia nakładów bezpośrednich związanych z zużyciem nasion, nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin (tab. 1 i 2). W konsekwencji wystąpiło obniżenie kosztów bezpośrednich odpowiednio o 12 i 33% (tab. 4).

Efektywność nawożenia mineralnego zależała od zastosowanej technologii produkcji. Produkcja ziarna pszenicy w przeliczeniu na 1 kg azotu zastosowanego w nawozach mineralnych była większa w warunkach technologii oszczędnej niż w technologii integrowanej i intensywnej. Przy uwzględnieniu wszystkich składników nawozowych różnice między technologią oszczędną a intensywną i integrowaną w zakresie produkcyjności 1 kg NPK wynosiły 28,0 %.

W technologii intensywnej i integrowanej głównymi składnikami kosztów bezpośrednich na 1 ha były nawozy mineralne i środki ochrony roślin, natomiast w technologii oszczędnej materiał siewny (tab. 3). W kosztach bezpośrednich nawozy mineralne i środki ochrony roślin stanowiły w technologii intensywnej 82,0%, w integrowanej 73,8%, a w oszczędnej 63,0%. Natomiast udział kosztów materiału siewnego wahał się od 17,8% w technologii intensywnej do 37,0% w technologii oszczędnej. Różnice w poziomie nakładów bezpośrednich determinują opłacalność produkcji pszenicy ozimej.

Nadwyżka bezpośrednia stanowiąca różnicę między wartością plonu ziarna a kosztami bezpośrednimi obliczona dla poszczególnych technologii produkcji wykazała zdecydowane różnice. Z porównania danych zawartych w tabeli 4 wynika, że najmniejsze koszty bezpośrednie były poniesione przy zastosowaniu technologii oszczędnej, a największe w warunkach na technologii intensywnej. Różnica w kosztach bezpośrednich wynikała przede wszystkim z ograniczenia w technologii integrowanej i oszczędnej nawozów mineralnych i redukcji zabiegów ochrony roślin w porównaniu do zastosowanych w technologii intensywnej.

Najwyższą nadwyżkę bezpośrednią z 1 ha uprawy pszenicy ozimej uzyskano przy zastosowaniu technologii intensywnej (3679 zł), która była wyższa o 16,0 % od uzyskanej w technologii integrowanej i o 8,8% w oszczędnej. We wszystkich badanych technologiach wartość zebranego ziarna przewyższała bezpośrednie koszty produkcji (tab. 4). Najkorzystniej ten wskaźnik kształtował się w technologii oszczędnej, w której koszty bezpośrednie stanowiły 28% uzyskanego plonu ziarna, w integrowanej osiągnęły 37% plonu, a w technologii intensywnej 35% plonu ziarna.

Ważnym miernikiem oceny technologii jest opłacalność produkcji, stanowiąca relację wartości produkcji do kosztów bezpośrednich. Opłacalność produkcji pszenicy ozimej każdej technologii była wysoka. Największą wartość tego wskaźnika osiągano w technologii oszczędnej (352%), a najmniejszą w integrowanej (274%) (tab. 4).

Podsumowanie

Poziom intensywności technologii, wyznaczony przez nakłady ponoszone na środki produkcji, decydował o strukturze kosztów bezpośrednich i opłacalności produkcji pszenicy ozimej. Najtańsza okazała się technologia oszczędna bez stosowania retardantu wzrostu i z ograniczoną ochroną fungicydową oraz niskim poziomem nawożenia mineralnego. Pod względem opłacalności przewyższała znacznie technologię integrowaną i intensywną, jakkolwiek ustępowała im pod względem wielkości plonu ziarna.

dr hab. Alicja Sułek

Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach

Advertisement

1 reply
  1. rolnik
    rolnik says:

    Zamieszczone wyliczenia pozwoliły mi odpowiedzieć na moje wątpliwości dotyczące opłacalności uprawy pszenicy technologią integrowaną

    Odpowiedz

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.