Mgr inż. Andrzej Najewski Słupia Wielka, 22.11.2013

Centralny Ośrodek Badania

Odmian Roślin Uprawnych

63-022 Słupia Wielka

PSZENŻYTO JARE

Jara forma pszenżyta jest w Polsce znacznie mniej popularna niż forma ozima. W roku 2012 powierzchnia uprawy pszenżyta jarego wynosiła ponad 170 tys. ha, co w porównaniu z rokiem 2011 oznacza wzrost o blisko 60 tys. ha. Większy areał uprawy w roku 2012 dotyczył wszystkich zbóż jarych i wynikał z konieczności zaorania wymarzniętych plantacji zbóż ozimych i rzepaku ozimego.

W krajowym rejestrze pszenżyta jarego znajduje się tylko dziewięć odmian. Ruch odmianowy w tym gatunku jest niewielki, w ciągu ostatnich trzech lat nie zarejestrowano ani też nie skreślono żadnej odmiany. Wszystkie zarejestrowane odmiany pszenżyta jarego pochodzą z hodowli krajowej (Hodowla Roślin Strzelce Grupa IHAR i DANKO Hodowla Roślin).

W tabeli 1 przedstawiono wyniki doświadczeń PDOiR z lat 2011-2013 dla ośmiu zarejestrowanych odmian pszenżyta jarego (dla odmiany Legalo brak wyników wartości gospodarczej). Doświadczenia PDOiR z pszenżytem jarym, podobnie jak dla większości zbóż, prowadzone są na dwóch poziomach agrotechniki – przeciętnym (a₁) i intensywnym (a₂). Poziom a₂ w pszenżycie jarym obejmuje dodatkowo dwa zabiegi fungicydowe połączone ze stosowaniem nawozów dolistnych. Nie stosuje się natomiast regulatorów wzrostu (brak zarejestrowanych środków), a nawożenie azotowe na obu poziomach jest jednakowe.

Pszenżyto jare jest zbożem pastewnym, stąd o wyborze odmiany do uprawy decyduje głównie plenność. W ostatnim trzyleciu w doświadczeniach PDOiR, zarówno na poziomie a₁ jak i a₂, najlepiej plonowała odmiana Milewo. Nieznacznie gorsze wyniki uzyskały odmiany Dublet i Nagano, przy czym ta ostatnia odmiana gorzej plonowała w roku 2013. Słabo plonuje odmiana Matejko. Rok 2013 nie był również korzystny dla odmian Kargo i Milkaro. W ostatnich latach pogarszają się wyniki plonowania odmiany Andrus.

Przy wyborze odmiany ważne są także inne cechy rolniczo-użytkowe. W pszenżycie jarym szczególnie ważna jest genetyczna odporność na wyleganie, gdyż obecnie nie ma zarejestrowanych środków chemicznych zapobiegających wyleganiu. O tym, że jest to ważna cecha świadczy fakt, że cechę tę obserwuje się w prawie 70% doświadczeń. Dość znaczne są również różnice odmianowe. Pszenżyto jare jest gatunkiem stosunkowo mało odpornym na porastania ziarna w kłosie, jednak różnice odmianowe są niewielkie. W porównaniu z innymi zbożami pszenżyto jare cechuje się znaczną tolerancją na niskie pH gleby.

Na pszenżycie jarym najczęściej występującymi chorobami są septorioza liści i rdza brunatna, a także mączniak prawdziwy i septorioza plew. Rzadziej obserwuje się fuzariozę kłosów i brunatną plamistość liści, sporadycznie choroby podstawy źdźbła. Przy wyborze odmiany najważniejsze są jednak te choroby, w których występują większe różnice odmianowe – rdza brunatna i septorioza plew.

Powierzchnia plantacji nasiennych pszenżyta jarego w roku 2013 wynosiła ponad 2,1 tys. ha i była nieco niższa niż w roku 2012. Na rynku nasiennym największy udział, podobnie jak w latach wcześniejszych, mają odmiany Nagano i Dublet. Znaczną powierzchnię zajmują również kreacje Milewo, Andrus i Milkaro. Udział pozostałych odmian jest niewielki, poniżej 5%. Odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) w pszenżycie jarym mają małe znaczenie. W kwalifikacji polowej jest tylko jedna odmiana, z udziałem poniżej 4%.

Tabela 1

Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian pszenżyta jarego

(wg COBORU)

Plon ziarna: a₁ – przeciętny poziom agrotechniki

a₂ – wysoki poziom agrotechniki (ochrona przed chorobami i dolistne preparaty wieloskładnikowe)

Skala 9^o – wyższy stopień oznacza korzystniejszą ocenę, dojrzałość woskowa – liczba dni od 1.01.