Rzepak ozimy. Czy zwalczać chwasty wiosną?

E w tejmgr Marek Badowski

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa

Państwowy Instytut Badawczy

Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli

50-540 Wrocław, ul. Orzechowa 61

e-mail m.badowski@iung.wroclaw.pl

Rzepak ozimy. Czy zwalczać chwasty wiosną?

Rzepak ozimy jest uprawą bardzo wrażliwą na wszelkie występujące a niekorzystne dla jego rozwoju warunki podczas wegetacji. Reaguje wyraźnym obniżeniem plonowania na występujące na plantacjach chwasty konkurujące z roślinami uprawnymi o wodę, składniki pokarmowe i przestrzeń do rozwoju – zwłaszcza gdy występują szczególnie uciążliwe chwasty, jak samosiewy zbóż, perz właściwy, gatunki rumianowate (np. maruna bezwonna, rumianek pospolity) czy przytulia czepna. Również masowe występowanie fiołka polnego, gwiazdnicy pospolitej a szczególnie bodziszka drobnego ma niekorzystny wpływ na rozwój roślin rzepaku ozimego już w okresie jesiennym. Z tego względu najwłaściwszym terminem w którym rolnicy powinni przeprowadzić zabiegi ochrony roślin związane ze zwalczaniem chwastów jest sezon jesienny przed lub po wschodach roślin rzepaku ozimego. Jednak warunki dla uprawy rzepaku pod koniec 2015 roku były niekorzystne. Na znacznych obszarach z powodu suszy szczególnie na glebach ciężkich rolnicy mieli spore kłopoty z uprawą gleby i właściwym przygotowaniem pola pod zasiew rzepaku. Część rolników wykonała siew w opóźnionych terminach co przełożyło się na przedłużony okres wschodów i słaby rozwój roślin, a niektórzy nie zdecydowali się na zastosowanie herbicydów jesienią.

Jeżeli w rzepaku ozimego nie wykonano zabiegów zwalczania chwastów jesienią to nie należy się dziwić, że wiosną na plantacjach pojawią się masowo, zaawansowane w rozwoju, takie gatunkami chwastów, jak tasznik pospolity, tobołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnoty, przetaczniki, bodziszki itp. Szczególnie groźne dla upraw będą chwasty rumianowate (zwłaszcza maruna bezwonna), przytulia czepna, chaber bławatek i ostrożeń polny. Chwasty dzięki swoim dużym zdolnością adaptacyjnym lepiej potrafią przetrwać okres zimowy i szybciej od roślin uprawnych wznawiają swój rozwój na wiosnę. Ponadto wiosenne nawożenie azotowe zasilające rośliny uprawne wpływa na szybszy rozwój chwastów pozostałych na polu. Pomimo wykonanych jesienią zabiegów ochrony roślin standardowymi herbicydami, to z powodu słabszego działania herbicydów w niekorzystnych warunkach atmosferycznych, jak również uodparniania się gatunków średnio wrażliwych na środki ochrony lub niewłaściwego doboru preparatów, wiosną na plantacjach rzepaku ozimego mogą pojawić się takie gatunki dwuliścienne jak: chaber bławatek, chwasty rumianowate a nawet przytulia czepna zwłaszcza w przypadku, kiedy jesienią podczas siewów i wchodów rzepaku ozimego występują okresowe susze.

Wszystkie wymienione okoliczności, w wielu przypadkach, przemawiają za koniecznością wykonania zabiegów chemicznej ochrony roślin wiosną, których nie należy opóźniać, gdyż szybko rozwijające się chwasty po wykształceniu organów generatywnych są mało wrażliwe na herbicydy.

Chwasty dwuliścienne

Do chwastów stwarzających obecnie problemy w uprawie rzepaku zaliczymy fiołka polnego, tasznik pospolity, tobołki polne, bodziszka drobnego, jak również coraz częściej spotykany krzywoszyj polny. Wymienione gatunki należą do tzw. piętra dolnego i zwykle uważa się je za mało szkodliwe, jednak w przypadku masowego występowania znacznie pogarszają warunki rozwoju upraw pobierając znaczne ilości składników pokarmowych z gleby i ograniczając przestrzeń życiową roślin uprawnych dlatego należy je zwalczać.

Obecnie rolnicy mają niewielki wybór środków ochrony roślin zalecanych wiosną do zwalczania chwastów dwuliściennych. Dostępne w handlu preparaty możemy podzielić na dwie grupy:

Jedna to środki zawierające w swoim składzie tylko substancję czynną chlopyralid

Druga to środki zawierające w swoim składzie dwie substancje chlopyralid + pikloram

Do grupy środków zawierających chlopyralid w ilości 300 g/l należy herbicyd Lontrel 300 SL oraz szereg jego odpowiedników jak Cliophar 300 SL, Faworyt 300 SL, Helion 300 SL, Vivendi 300 SL, oraz środki dopuszczone do obrotu w handlu równoległym jak Golden Clopyralid 300 SL, Hoder 300 SL, Kak-Piral 300 SL, Songhai 300 SL.

Lontrel 300 SL i jego odpowiedniki przeznaczony jest przede wszystkim do zwalczania chwastów rumianowatych (maruny bezwonnej, rumianu polnego i rumianku pospolitego), chabra bławatka i ostrożnia polnego, skutecznie zwalcza również dymnicę pospolitą i żółtlicę drobnokwiatową. Wymienione środki możemy stosować w rzepaku ozimym wiosną od momentu ruszenia wegetacji do początku wykształcania pąków kwiatowych w dawkach 0,3 – 0,4 l/ha, ich słabą stroną jest brak działania na szereg powszechnie występujących w rzepaku chwastów jak: bodziszek drobny, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, przytulia czepna oraz gorczyca polna, tasznik pospolity i tobołki polne.

Herbicydy zawierające w swoim składzie chlopyralid w ilości 267 g/l + pikloram w ilości 67 g/l jak Galera 334 SL, Barka 334 SL, Cyklop 334 SL i Gala 334 SL (odpowiedniki w handlu równoległym to Avocet 334 SL (do 01.07.2016) i Curlew 334 SL), skutecznie niszczą przede wszystkim chwasty rumianowate w fazie rozety i przytulię czepną do fazy 8 cm wys. jak również chaber bławatek, ostrożeń polny, dymnicę pospolitą i żółtlicę drobnokwiatową. Preparat należy stosować w dawce 0,35 l/ha wiosną od momentu ruszenia wegetacji do fazy wytworzenia pąków kwiatowych. Środki te słabo zwalczają fiołka polnego, gwiazdnicę pospolitą jasnoty i bodziszka drobnego. W tabeli 1 podano środki aktualnie zalecane do zwalczania chwastów dwuliściennych w terminie wiosennym w uprawie rzepaku ozimego.

Chwasty jednoliścienne

Największe negatywne znaczenie dla uprawy rzepaku ozimego ma występowanie samosiewów zbóż, z uwagi na nagminne stosowanie uproszczeń w płodozmianie i uprawę rzepaku po przedplonach zbożowych. Samosiewy zbóż kiełkują często jeszcze przed wschodami rzepaku i konkurując z rośliną uprawną prowadzą do nadmiernego wydłużania i osłabienia siewek rzepaku. Wraz z samosiewami zbóż w rzepaku ozimym może występować miotła zbożowa a lokalnie dużym problemem jest zachwaszczenie wyczyńcem polnym. Dużym zagrożeniem dla rzepaku ozimego jest perz właściwy, który rozwija się przez rozłogi podziemne i podczas mechanicznych uprawek przemieszczany jest po całym polu.

Herbicydy skutecznie zwalczające chwasty jednoliścienne jak: samosiewy zbóż, miotłę zbożową, perz właściwy, chwasty prosowate i wyczyniec polny należą do grupy graminicydów, które wiosną możemy stosować od momentu ruszenia wegetacji do początku wybijania roślin rzepaku w pęd. W handlu znajduje się wiele preparatów, które zawierają w swoim składzie różne substancje czynne.

Do graminicydów zawierających substancję czynną propachizafop w ilości 100 g/l należą Agil-S 100 EC, Agil 100 EC i w handlu równoległym Aria 100 EC (do 30.03.2016 r.), zalecany do zwalczania miotły zbożowej, samosiewów zbóż, wyczyńca polnego i perzu. Focus Ultra 100 EC zawiera cykloksydym w ilości 100 g/l i zwalcza miotłę zbożową, samosiewy zbóż i perz właściwy. Fusilade Forte 150 EC zawiera fluazyfop-P-butylowy w ilości 150 g/l i jest zalecany do zwalczania miotły zbożowej i samosiewów zbóż oraz perzu właściwego. Pantera 040 EC oraz Grapan Extra 40 EC zawierają chizalofop-P-tefurylowy w ilości 40 g/l zalecane do zwalczania samosiewów zbóż i perzu właściwego, natomiast Select Super 120 EC i Centurion Plus 120 EC zawierają kletodym w ilości 120 g/l i są zalecane jedynie do zwalczania samosiewów zbóż. Większość graminicydów zawiera w swoim składzie chizalofop-P-etylowy w ilości 50 g/l, jak np. Targa Super 05 EC, Elegant 05 EC lub 100 g/l jak np. Pilot Max 10 EC, Targa 10 EC zalecane do zwalczania samosiewów zbóż i perzu.

W tabeli 2 i 3 podano aktualnie zalecane graminicydy do zwalczania chwastów jednoliściennych w terminie wiosennym w uprawie rzepaku ozimego.

Tabela 1. Dobór herbicydów do zwalczania chwastów dwuliściennych w rzepaku ozimym w terminie wiosennym.

Tabela 2. Dobór graminicydów do zwalczania samosiewów zbóż i miotły zbożowej w rzepaku ozimym w terminie wiosennym.

* stosować do fazy BBCH 35

Tabela 3. Dobór graminicydów do zwalczania perzu właściwego w rzepaku ozimym wiosną

* stosować do fazy BBCH 35