Zachwaszczenie, a plon ziarna

Dr hab. Bogusława Jaśkiewicz

IUNG-PIB, Puławy

Zachwaszczenie a plony

 

Chwasty są ważnym elementem bioróżnorodności biologicznej, ale jednocześnie konku­rują z roślinami uprawnymi o wodę, niezbędne im do życia składniki pokarmowe i światło. Jeśli chwasty  zakłócą dostępność któregokolwiek z tych czynników następuje zahamowanie wzrostu rośliny uprawnej, spadek jej odporności, wyleganie. Chwasty utrudniają zbiór i zanieczyszczają ziarno. Prowadzi to w konsekwencji do obniżki jej plonowania obniżenia jakości ziarna a niekiedy nawet obumarcia rośliny uprawnej.

Straty potencjalnych plonów powodowanych przez chwasty mogą wynosić nawet do 40% a nawet całkiem mogą dominować w łanie zbożowym. Zatem istotny wpływ na zyski z plantacji zbożowych wywiera stopień ich ochrony przed chwastami.

W badaniach krajowych na glebie kompleksu pszennego bardzo dobrego określono wpływ stosowania herbicydów na plon niektórych gatunków zbóż (tab. 1).  Obiekt kontrolny   stanowiły poletka bez ochrony przeciw chwastom. Zastosowanie herbicydów i zniszczenie chwastów w łanie wszystkich badanych zbóż sprzyjało wykorzystaniu potencjału plonotwórczego roślin i wpłynęło na wyższe plonowanie pszenicy ozimej o 10%, pszenicy jarej o 13%, jęczmienia jarego o 12% i pszenżyta jarego o 9% w stosunku do plonów uzyskanych na obiekcie  kontrolnym Niszczenie zachwaszczenia w łanie przyczyniło się do zwiększenia liczy kłosów w odniesieniu do obiektu kontrolnego. Jednocześnie ziarniaki zebrane z z obiektów gdzie stosowano herbicydy były dorodniejsze, o wyższej MTZ niż te zebrane z wariantów kontrolnych. Jednocześnie stwierdzono na obiektach kontrolnych wyższą suchą masę chwastów.

Uważa się, że im więcej jest gatunków chwastów, tym mniejsza ich szkodliwość w stosunku do roślin uprawnych. Największy wpływ na plonowanie mają chwasty dominujące i właśnie one powinny być głównym celem zabiegów.  Zagrożenie chwastami zależy od liczebności i terminu ich pojawiania się na plantacji. Chwast, który w zwartym łanie zbożowych nie dorasta do 20-30cm, to w rzadkich siewach może wyrosnąć ponad łan.   Chwasty wykorzystują nawożenie jakie stosuje się pod roślinę uprawną. A więc producent rolny dokarmia nie tylko rośliny ale i niezlikwidowane chwasty. Stopień zachwaszczenia łanu zbożowego zależy od warunków środowiskowych ale i od poziomu intensywności produkcji rolnej. Spośród zbóż ozimych najwyższymi zdolnościami konkurencyjnymi wobec chwastów charakteryzuje się żyto, a najniższymi pszenica.

Producenci rolni zajmujący się produkcją towarową zbóż, często ze względów ekonomicznych uprawiają je w monokulturze. Częsta uprawa zbóż po sobie prowadzi do wzrostu zachwaszczenia plantacji  (tab. 3). Dochodzi tez do kompensacji gatunków i do zwiększenia zachwaszczenia uciążliwymi chwastami np. miotły zbożowej, wyczyńca polnego, przytuli czepnej, rumianowatych, bratka polnego, gwiazdnicy pospolitej jak i owsa głuchego . Problem ten dotyczy w większym stopniu zbóż ozimych ze względu na występujący w praktyce coraz krótszy okres pomiędzy zbiorem a siewem rośliny następczej, uniemożliwiający przeprowadzenie pełnego zespołu uprawek pożniwnych. Ważnym czynnikiem w ograniczeniu populacji chwastów jest właściwy płodozmian (rośliny ozime i jare). Walka z chwastami w płodozmianach zbożowych jest bardziej kosztowna niż w tradycyjnych. Dlatego właściciele takich plantacji muszą się liczyć z poniesieniem większych nakładów na środki produkcji, ale może to być bardziej opłacalne niż uprawa zbóż o niższej wartości rynkowej.

Jednym z ważnych czynników agrotechnicznych wpływających na obecność chwastów jest sposób uprawy roli (tab. 2). Stosowanie uproszczeń uprawowych, z siewem bezpośrednim włącznie, sprzyja rozwojowi chwastów jednoliściennych i wieloletnich. Ponadto bezpłużna uprawa roli powoduje, że większość nasion chwastów występuje w wierzchniej warstwie gleby, a płytkie spulchnienie roli w uproszczonej uprawie pobudza ich do kiełkowania. Szczególnie w pierwszych latach siewu bezpośredniego należy ograniczyć zachwaszczenie stosując herbicydy, nie zmniejszając ich dawek.

Chwasty niejednokrotnie wykazują skłonność do wytwarzania form odpornych na herbicydy. Dlatego należy stosować przemiennie herbicydy należące do różnych grup chemicznych. Zastosowanie takiego samego herbicydu przez wiele lat może doprowadzić do „kompensacji chwastów”, czyli rozwój gatunków odpornych na stosowany herbicyd. Kompensacja chwastów najczęściej następuje w zbożach ozimych, szczególnie pszenicy. Dlatego zwalczanie chwastów w takich płodozmianach wymaga na ogół zastosowania herbicydów selektywnych. W związku z tym często istnieje konieczność stosowania dwukrotnego oprysku przeciwko chwastom jedno- i dwuliściennym. Polecane jest również stosowanie środków o różnym spektrum działania w mieszaninach, przez co poszerza się efekt chwastobójczy stosowanych preparatów.  Szczególnie dokuczliwy jest perz i samosiewy zbóż, które przenoszą na rośliny następcze choroby podsuszkowe. Często walkę z chwastami rozpoczynamy już jesienią. Wiosną często nie można terminowo wykonać zabiegu odchwaszczania ze względu na nadmierne uwilgotnienie gleby, opady, niską temperaturę itp. Chwasty mogą być już tak zaawansowane w rozwoju, że trudno je zniszczyć. Często wymagają zastosowania droższych środków i wyższych dawek.

Na chwasty młodsze zaleca się stosować dawki niższe tj. wcześniejszy zabieg, a wyższe na chwasty starsze tj. zabieg późniejszy. Przy wyborze herbicydu do wiosennego odchwaszczania pszenic, najlepiej kierować się wrażliwością na  najbardziej groźnych gatunków chwastów.

Herbicydy stosujemy po przekroczeniu ekonomicznego progu szkodliwości. Np.  w łanie pszenicy ozimej wynosi on dla owsa głuchego – 5, miotły zbożowej – 20, wyczyńca polnego – 30, przytuli czepnej – 2, rumianowatych – 5, rdestu powojowego, chabra polnego, wyki kosmatej i ostrożnia polnego – 2szt. /m2.

Odchwaszczanie łanu zbożowego należy rozpocząć możliwie w  jak najwcześniej ich fazie rozwojowej. Wraz  z upływem czasu nabywają one coraz większej odporności. Ich zwalczanie wymaga wówczas wyższych dawek, co nie przekłada się na założenia integrowanej technologii produkcji. Miotłę zbożową najskuteczniej zwalczyć zanim wytworzy 4 liście, chwasty dwuliścienne do fazy 5 liści.

Zwalczanie chwastów w zasiewach zbóż w czasie wegetacji nie stanowi większego problemu. Ważne jest jednak aby uczynić to skutecznie i możliwie tanim kosztem. Realizacja minimalizacji nakładów może być wykonana pod warunkiem prawidłowego rozpoznania stopnia zagrożenia poszczególnych gatunków chwastów, w szczególności uciążliwych, których zwalczanie wymaga zwykle droższych herbicydów.

Za chemicznym zwalczaniem chwastów po żniwach przemawia zdecydowanie niższy koszt, mniejsza czasochłonność i efektywność, zwłaszcza w odniesieniu do chwastów wieloletnich w porównaniu do pielęgnacji mechanicznej.

Efektywność chemicznego odchwaszczania zbóż jest większa w uproszczonych zmianowaniach i monokulturach, niż w uprawie tradycyjnych płodozmianach (tab. 3).  Przyrosty plonu zbóż uzyskane pod wpływem stosowania herbicydów są zdecydowanie większe w gorszych stanowiskach, gdzie zachwaszczenie jest większe.

 

Tabela 1. Wpływ herbicydów na plon ziarna, liczbę kłosów, MTZ, suchą masę chwastów

Gatunek Badane  cechy Plon ziarna (t/ha) Liczba kłosów (szt/m2) MTZ (g) Sucha masa chwastów (g/m2)
Pszenica ozima kontrola 4,65 442 44,7 43,8
herbicyd 5,10 472 45,8 35,6
Pszenica jara kontrola 3,97 423 41,8 77,8
herbicyd 4,50 458 42,6 28,8
Jęczmień jary kontrola 4,01 383 50,1 98,0
herbicyd 4,48 432 51,2 36,7
Pszenżyto jare kontrola 4,66 408 44,3 104,0
herbicyd 5,06 439 44,6 70,1

 

Tab. 2 Zachwaszczenie (szt./m2) pszenicy ozimej w zależności od systemu uprawy roli i przedplonu (wg. IUNG-PIB)

Rok zbioru Przedplon System uprawy roli Chwasty dominujące
tradycyjny uproszczony siew bezpośredni
2007 groch

pszenica oz.

12,1

10,5

33,3

29,8

40,8

39,3

miotła zbożowa, przytulia czepna, fiołek polny
2008 groch

pszenica oz.

0,4

0,4

0,4

0,6

0,6

1,4

miotła zbożowa, rdest powojowy
2009 groch

pszenica oz.

0,2

1,4

5,6

19,8

3,4

19,6

rdest powojowy, przytulia czepna, miotła zbożowa
2010 groch

pszenica oz.

5,0

34,8

28,1

48,4

16,0

61,2

rdest powojowy, fiołek polny, poziewnik szorstki

 

Tab. 3 Zachwaszczenie i plon ziarna pszenicy w monokulturze i płodozmianie (wg. Zawiślaka)

Wyszczególnienie Stosowanie herbicydów Płodozmian Monokultura
Liczba chwastów [szt/m2] (faza krzewienia) kontrola 167 520
herbicydy 38 151
Sucha masa chwatów [g/m2] kontrola 98 438
herbicydy 6 153
Plon ziarna [t/ha] kontrola 5,2 2,44
herbicydy 5,6 5,65

 

Advertisement
0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.