Zapomniana uprawka – podorywka

Dr hab. Bogusława Jaśkiewicz
IUNG-PIB, Puławy
Zapomniana uprawka – podorywka

Wzrastający udział zbóż w strukturze zasiewów, wynoszący już ponad 70% prowadzi w praktyce do uprawy zbóż po sobie przez kilka lat.Uproszczone zmianowanie i malejące zasoby materii organicznej w glebie przyczyniają się do szybszej utraty wody z gleby.Dlatego staranna i prawidłowa uprawa roli jest jednym z najważniejszych zadań stojących przed rolnikiem. Zgodnie z Polskim Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej przyjęto zasadę, że zabiegów uprawowych, powinno się stosować „tak dużo, jak jest to konieczne, a zarazem tak mało, jak to jest możliwe”.Głównym zadaniem uprawy roli jest stworzenie korzystnych warunków dla wzrostu i rozwoju roślin uprawnych. W ostatnich latach coraz częściej proponuje się uproszczenia w uprawie roli, które nie zawsze można zastosować.Często stosowanym zabiegiem mającym na celu prawidłowe spulchnienie roli po zbiorze przedplonu oraz przygotowanie jej pod rośliny następcze jest orka.Orka zasadnicza to podstawowy zabieg agrotechniczny, do którego zaliczamy podorywkę. Polega ona na wykorzystaniu pługa, który korzystnie wpływa na strukturę warstwy ornej i przywraca sprawność produkcyjną gleby. Polega na częściowym lub całkowitym odcięciu skibya następnie odwróceniu i pokruszeniu.
Jednym z najważniejszych czynników decydujących o skuteczności pożniwnych zabiegów uprawowych jest woda glebowa. Tylko w wilgotnej glebie zachodzi rozkład resztek roślinnych oraz istnieją warunki do wschodów chwastów i samosiewów.W okresie pożniwnym woda bardzo szybko paruje z nieuprawionej gleby,dlatego pierwszym zadaniem rolnika jest jak najwcześniejsze zatrzymanie podsiąkania wody do powierzchni roli. Uprawki mogą, a nawet powinny być płytkie, wykonane na kilka centymetrów. Płytka uprawa nie przesuszy głębszych warstw, a jednocześnie przerwie podsiąkanie oraz pobudzi do kiełkowania chwastów i samosiewy. Celem podorywki jest poprawa stosunków wilgotnościowych w glebie poprzez przerwanie parowania oraz przykrycie resztek pożniwnych,które przy ograniczonym dostępie tlenu, korzystnych warunkach wodnych rozkładają się i umożliwiają powstawanie próchnicy. Wpływa to na zwiększenie żyzności gleby.Pozostawione i nie przykryte na powierzchni gleby resztki oraz uprawa zbóż po sobie jest miejscem rozwoju grzybów i szkodników.Orka przyczynia się do częściowego niszczenia chwastów poprzez głębokie przykrycie nasion lub rozłogów.Długo pozostawione bez uprawy pole, zwłaszcza po zbiorze zbóż, może porastać samosiewami, a przerośnięte ściernisko i resztki słomy powodują zadarnianie pola, które później utrudni dalszą uprawę.
Zatrzymana woda w glebie po podorywce umożliwia kiełkowanie nasion chwastów które znajdowały się w glebie, dzięki czemu mogą być one zniszczone podczas kolejnych zabiegów uprawowych, takich jak bronowanie. Jeżeli pole jest zaperzone, to podorywka umożliwia w łatwy sposób wydobycie na powierzchnię rozłogów perzu, które po wysuszeniu i poprzez bronowanie można usunąć z pola.Ponadto orka powoduje wydobycie koloidów z głębszych warstw i wymieszanie ich z powierzchniowymi, rozluźnienie i zwiększenie porowatości gleby a tym samym poprawienie aktywności biologicznej oraz zwiększenie strefy wzrostu korzeni.
Podorywkęnależy natychmiast wykonaćpo zbiorze przedplonu, aby ograniczyć straty wody z gleby. Poprzez wzruszenie gleby, która przesycha na powierzchni, zostają przerwane pory kapilarne i parowanie wody zostaje ograniczone. Dzięki temu woda zgromadzona pod przeschniętą warstwą powierzchniową umożliwia prawidłowe wykonanie następnych zabiegów agrotechnicznych.
Orka ma również szczególne znaczenie na glebach lżejszych, których wnaszym kraju jest zdecydowana większość. Nasze piaski gliniaste zawierają cząstki o różnych rozmiarach, które charakteryzują się stosunkowo niską porowatością naturalną (około 30%), dlatego orka na tych glebach jest bardziej korzystna niż stosowane coraz częściej uproszczenia.
Podorywka jest orką płytką rozpoczynającą zespół uprawek pożniwnych, wykonywana latem bezpośrednio po zbiorze roślin, kiedy gleba jest jeszcze wilgotna.Jedynie na glebach zwięzłych, których powierzchnia jest wysuszona, ciężko wykonać podorywkę. Należy wtedy poczekać na opady, a następnie wykonać zabieg. Wykonywana jest na głębokości 6–10 cm, a stosunek głębokości do szerokości skiby powinien wynosić 1:2. Jeżeli na polu planowany jest wysiew międzyplonu ścierniskowego lub jeżeli jest ono pokryte wysoką ściernią, to głębokość podorywki może wynosić 12–15 cm.
Termin wykonania podorywki przypada na lato, najczęściej lipiec bądź sierpień. Do jej wykonania można użyć wieloskibowego pługa podorywkowego, który ma zmniejszone korpusy płużne z odkładnicami cylindrycznymi. Można również wykorzystać zwykły pług wieloskibowy ustawiony na małą głębokość lub zastąpić go broną talerzową czy gruberem ścierniskowym. Taki sposób jest mniej kosztowny niż tradycyjna podorywka.
Zmiana technologii uprawy pożniwnej jest korzystna gdyż resztki pożniwne są dobrze wymieszane z górną biologicznie czynną warstwą gleby.