Zaraza i alternarioza ziemniaka, choroby ziemniaka zwalczanie

Zaraza i alternarioza ziemniaka. Biologia i zwalczanie

JERZY OSOWSKI
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB, Radzików
Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka, 76-009 Bonin
e-mail: osowski@ziemniak-bonin.pl

 

Zaraza i alternarioza ziemniaka. Biologia i zwalczanie

 

            Wśród licznych chorób, atakujących rośliny ziemniaka zarówno w okresie wegetacji jak i przechowywania alternarioza ziemniaka i zaraza ziemniaka zasługują na miano najgroźniejszych. Nazwą alternarioza ziemniaka określa się dwie choroby sucha plamistość liści i brunatną plamistość liści występujące jednocześnie na roślinach ziemniaka i mające podobne objawy. Sprawcami tych chorób są dwa grzyby z rodzaju Alternaria: Alternaria solani i Alternaria alternata.

Sprawcą suchej plamistości liści jest grzyb Alternaria solani, a pierwsze jej objawy występują najwcześniej na dolnych, najstarszych liściach. Objawem charakterystycznym, pozwalającym na szybką identyfikację choroby są rozwijające się na tkance liści brunatne plamy o średnicy 15-20 mm ─ fot. 1. Innym, charakterystycznym, objawem choroby ułatwiającym jej identyfikację jest tworzenie się dookoła nekrozy (plamy przypominającej swoim wyglądem układ słoi na ściętym pniu drzewa) chlorozy na zdrowej tkance. Jest ona wynikiem działania kwasu alternariowego – toksyny produkowanej przez grzyba.

Sprawcą brunatnej plamistości liści jest grzyb A. alternata. Na blaszce tworzą się liczne, drobne, nieregularnie rozrzucone nekrozy, których średnica wynosi 2 do 5 mm. Na powstałych nekrozach nie zawsze możemy zaobserwować charakterystyczne dla suchej plamistości objawy strefowania.

Występowaniu alternariozy sprzyjają warunki powodujące osłabienie roślin ziemniaka (brak składników pokarmowych, długotrwałe okresy suszy, zawirusowanie roślin, rizoktonioza). Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym występowaniu choroby jest tzw. fizjologiczne osłabienie roślin wynikające z faktu rozpoczęcia zawiązywania i rozwoju bulw pod krzakiem. Pierwsze objawy choroby występują najczęściej w okresie wiązania pąków kwiatowych i kwitnienia roślin, co przypada na miesiąc czerwiec a szczególnie jego 2 i 3 dekadę.

            Jednak najgroźniejszą chorobą ziemniaka zarówno w Polsce jak i na świecie jest zaraza ziemniaka. Jest to choroba, która od prawie dwóch stuleci powoduje ogromne straty i jest trudna do opanowania, nawet w obecnym czasie. W Polsce straty wywołane rozwojem choroby wahają się od 20 do 50%.

W warunkach naszego kraju choroba występuje najczęściej w miesiącu lipcu. Wcześniejszym infekcjom choroby sprzyja uprawa ziemniaków na wczesny zbiór zwłaszcza pod okrywami, długotrwałe okresy zachmurzenia, obfite opady, poranne rosy i długo utrzymujące się mgły, zwłaszcza na terenach położonych w zagłębieniach lub otoczonych drzewami i innymi przeszkodami utrudniającymi ruch powietrza. W takich warunkach sprawca choroby organizm grzybopodobny Phytophthora infestans produkuje zarodniki sporangialne, które są pierwotnym źródłem infekcji. W szczególnie sprzyjających warunkach do rozwoju choroby do zniszczenia plantacji o powierzchni 100 hektarów wystarczy jedno pierwotne źródło choroby. Okres powstawania zarodników sporangialnych jest najkrótszy w temperaturze około 210C i wilgotności powietrza bliskiej 100%. Zarodniki te mogą się przenosić na sąsiednie rośliny lub nawet na odległość 60 do 80 kilometrów, gdzie rozwijają się w obecności wody, a sposób ich rozwoju jest uzależniony od wysokości temperatury. W temperaturach niższych (12-180C) zarodniki przekształcają się w zarodnie pływkowe, w których powstaje od 6 do 16 zarodników pływkowych, z których każdy może być źródłem infekcji. W temperaturach powyżej 180C następuje dalszy intensywny rozwój choroby.

Objawy zarazy występują zarówno na liściach jak i łodygach roślin ziemniaka. Na liściach i łodygach tworzą się brunatne, powiększające się niekształtne plamy (fot. 2). Cechą charakterystyczną jest tworzenie się w warunkach podwyższonej wilgotności na pograniczu zdrowej i chorej części roślin białego nalotu, który zanika po dłuższym okresie suchej pogody. Nalot ten jest widoczny w większości przypadków tylko na spodniej stronie liścia jednak przy bardzo sprzyjających warunkach nalot taki może wystąpić także na jego górnej stronie. Na łodygach nalot utrzymuje się także w okresach suchej pogody. Choroba ma ogromny potencjał infekcyjny i w warunkach sprzyjających jej rozwojowi może dziennie zostać zniszczone około 10% powierzchni asymilacyjnej i w ciągu tygodnia doprowadzić do zatrzymania możliwości gromadzenia plonu pod krzakiem.

Ochrona przed sprawcami alternariozy i zarazy ziemniaka jest trudna i wymaga od producentów zaangażowania wszystkich dostępnych środków. Obowiązujące od zeszłego roku przepisy o integrowanej ochronie roślin w pierwszym rzędzie do zwalczania chorób zalecają wykorzystanie metod agrotechnicznych, hodowlanych i biologicznych, a stosowanie środków chemicznych ma następować jedynie w momencie istotnego zagrożenia lub po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości.

W przypadku zarówno alternariozy jak i zarazy ziemniaka metody te mogą jedynie wspomagać ochronę z wykorzystaniem środków ochrony chemicznej. Skutecznym sposobem prowadzenia ochrony chemicznej jest właściwy dobór środków ochrony (tab. 1) oraz wybór terminu rozpoczęcia wykonywania zabiegów nalistnych.

Najlepszym terminem rozpoczęcia ochrony chemicznej przeciwko alternariozie ziemniaka jest wystąpienie na dolnych, najstarszych liściach rośliny pierwszych objawów choroby.

Tabela 1

Środki ochrony roślin zarejestrowane do zwalczania alternariozy ziemniaka

Substancja aktywna Nazwa handlowa Częstotliwość zabiegu [dni] Karencja [dni]
Działanie powierzchniowe
Fluazynam Altima 500 SC;Jetlan 500 SC; Nando 500 SC; Stefes Fluazinam 500 SC; Banjo 500 SC; Zignal 500 SC 7-10 7
Folpet Folpan 80 WG 7 23
Mankozeb Dithane NeoTec 75 WG 7-10 7
Penncozeb 80 WP; Vondozeb 75 WG 14
Mankozeb +ametoktradyna Zampro 56 WG 5-10 7
Mankozeb + famoksat CLIP SuperKontakt 69 WG 7-14 14
Metiram Polyram 70 WG 7-10 14
Propineb Antracol 70 WG 14 14
Działanie powierzchniowo-wgłębne
Cymoksanil + famoksat Agria FamoCymo 50 WG; Tanos 50 WG; Tewa 50 WG; Twist 50 WG; Navaho 50 WG 7-14 11
Mankozeb + dimetomorf Acrobat MZ 69 WG; Quantum MZ 69 WG; Delphin 69 WG 7-10 7
Działanie układowo-wgłębne
Azoksystrobina Amistar 250 SC; Arastar 250 SC; Ascom 250 SC; Atol 250 SC; Atos 250 SC; Mirador 250 SC; Strobi 250 SC; Sammisto 250 SC 10-14 7
Fluazynam + dimetomorf Banjo Forte 400 SC 7-10 7
Dimetomorf +piraklostrobina Cabrio DUO 112 EC 7-10 7
Propamokarb-HCl + fenamidon Pyton Consento 450 SC 7-14 7
Działanie układowo-powierzchniowe
Mankozeb + benalaksyl-M Fantic M WP 7-10 14
Mankozeb + benalaksyl Galben M 73 WP 10 14
Mankozeb + metalaksyl Armetil M 72 WP; Ekonom 72 WP; Ekonom MM 72 WP; Konkret Mega 72 WP; Rywal 72 WP 10-14 14
Mankozeb +metalaksyl-M Crocodil MZ 67,8 WG; Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG 10-14 7
Działanie układowo-wgłębno-powierzchniowe
Mandipropamid +difenokonazol Carial Star 500 SC 7-14 3

 

            W przypadku zarazy ziemniaka w naszym kraju stosowane są różne systemy ochrony chemicznej przed tą chorobą. Sposobem najczęściej stosowanym jest rozpoczęcie ochrony chemicznej w momencie zwierania się roślin odmian bardzo wczesnych i wczesnych w rzędach lub międzyrzędziach w zależności od rozstawy redlin, a na odmianach późniejszych, kiedy wystąpią pierwsze objawy na plantacjach odmian wczesnych. Sposób ten nie daje jednak gwarancji całkowitej skuteczności.

Innym sposobem, stosowanym na plantacjach uprawianych w sposób intensywny, jest rozpoczynanie ochrony od momentu, kiedy rośliny osiągną wysokość 10-15cm i prowadzenie jej zgodnie z fazami rozwoju roślin ziemniaka oraz układem warunków atmosferycznych do zakończenia wegetacji. Jest to sposób wymagający od producenta znajomości biologii sprawcy oraz sposobu i zakresu działania środków ochrony roślin zarejestrowanych do zwalczania zarazy (tab. 2).

 

Tabela 2

Środki ochrony roślin zarejestrowane do zwalczania zarazy ziemniaka

Substancja aktywna Nazwa handlowa Częstotliwość [dni] Karencja [dni]
Działanie powierzchniowe
Chlorotalonil Banko 500 SC, Chron 500 SC, Dove 500 SC,Guliver 500 SC, Gwarant 500 SC, Talonil 500 SC 7-10 8
Cyjazofamid Ranman Twinpack 400 SC, Ranman Top 160 SC 5-10 7
Fluazynam Altima 500 SC, Banjo 500 SC, Jetlan 500 SC, Nando 500 SC Stefes Fluazinam 500 SC, Zignal 500 SC 7-10 7
Mankozeb Dithane NeoTec 75 WG, Indofil 75 WG, Indofil 80 WP, Manfil 80 WP, 7-10 7
Penncozeb 80 WP, Sancozeb 80 WP, Vondozeb 75 WG 14
Mankozeb +famoksat CLIP SuperKontakt 69 WG 7-14 14
Mankozeb +ametoktradyna Zampro 56 WG 5-10 7
Metiram Polyram 70 WG 7-10 14
Propineb Antracol 70 WG 14 14
Wodorotlenek miedzi Champion 50 WP, Mag 50 WP 7-10 7
Funguran A-Plus NEW 50 WP, Funguran Forte NEW 50 WP, Funguran-OH 50 WP, Copper Max NEW 50 WP 14
Tlenochlorekmiedzi Miedzian 50 WP, Neoram 37,5 WG, Cuproflow 375 SC 7-10 7
Trójzasadowy siarczan miedzi Cuproxat 345 SC 7-10 7
Tlenek miedzi Nordox 75 WG 7-10 10
Działanie wgłębne i wgłębno-powierzchniowe
Cymoksanil Dauphin 45 WG 7-10 14
Drum 45 WG 7-14 11
Cymoksanil + famoksat Agria FamoCymo 50 WG, Tanos 50 WG, Tewa 50 WG, Twist 50 WG, Navaho 50 WG 7-14 11
Cymoksanil + tlenochlorekmiedzi Curzate Cu 49,5 WP 7-10 14
Fluazynam +cymoksanil Kunshi 625 WG 7-14 7
Mankozeb +cymoksanil Curzate M 72,5 WP, Curzate Top 72,5 WG, Ekonom Duo 72,5 WP, Ekonom MC 72,5 WP, Helm-Cymi 72,5 WP, Inter Optimum 72,5 WP, Kursor 72,5 WG, Micexanil 76 WP, Profilux 72,5 WP, Solace M 72,5 WP 7-14 11
Mankozeb +dimetomorf Quantum MZ 690 WG, Acrobat MZ 69 WG,Delphin 69 WG 10-14 7
Mankozeb +bentiowalikarb Valbon 72 WG 7-14 14
Mankozeb +walifenalat Emendo M WG, Valis 66 M WG 7-10 7
Mandipropamid Revus 250 SC 7-10 3
Działanie układowo-powierzchniowe
Mankozeb + benalaksyl-M Fantic M WP 7-10 14
Mankozeb + benalaksyl Galben M 73 WP, Mohican 73 WP 10-14 14
Mankozeb +metalaksyl Armetil M 72 WP, Ekonom 72 WP, Ekonom MM 72 WP, Konkret Mega 72 WP, Planet 72 WP, Rywal 72 WP 10-14 14
Mankozeb +Metalaksyl-M Crocodil MZ 67,8 WG, Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG 10-14 7
Działanie układowo-wgłębne
Dimetomorf + piraklostrobina Cabrio Duo 112 EC 7-10 7
Chlorowodorek propamokarbu + fenamidon Pyton Consento 450 SC 7-14 7
Clorowodorek propamokarbu + fluopikolid Infinito 687,5 SC 7-14 7

 

Jednak sposobem zapewniającym największą skuteczność ochrony jest stosowanie do zwalczania sprawcy choroby komputerowych systemów wspomagania decyzji o wykonaniu zabiegu. System ten działa w oparciu o wykorzystanie wiadomości o biologii sprawcy oraz danych meteorologicznych (temperatura, wilgotność względna powietrza, suma opadów) wylicza termin najkorzystniejszego wykonania zabiegu.

 

Zaraza ziemniaczana

Fot. 1 Objawy alternariozy na liściu ziemniaka

 

 

 

 

Objawy zarazy ziemniaka

Fot. 2 Objawy zarazy ziemniaka

 

 

 

Advertisement
0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.