Plantacja buraków wolna od chwastów

Prof. dr hab. Krzysztof Domaradzki
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach,
Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu.

Gwarancją osiągania wysokich plonów buraka cukrowego jest zapewnienie im prawidłowego wzrostu, zwłaszcza w początkowym okresie, czyli od siewu nasion do zakrycia rzędów przez liście rośliny uprawnej. W tym czasie największe zagrożenie stanowią chwasty, dlatego ich wyeliminowanie jest kluczem do sukcesu. W skutecznej walce z chwastami ważna jest terminowość i precyzja. Każdy błąd lub zaniedbanie spowoduje niemożliwe do naprawienia konsekwencje, które odbiją się na wzroście i plonowaniu buraków.

Zawsze pierwszą czynnością w ochronie przed chwastami jest dokonanie wyboru systemu odchwaszczania (zabieg przedwschodowy i 2-3 powschodowe lub wyłącznie zabiegi powschodowe). Będzie się to wiązało z terminem rozpoczęcia ochrony plantacji, co z kolei związane jest z terminami wschodów poszczególnych gatunków chwastów, które są bardzo rozciągnięte w czasie. Najwcześniej pojawiają się gatunki dobrze znoszące niskie temperatury, jak np. samosiewy rzepaku, komosa biała, przytulia czepna, rdesty, czy gwiazdnica pospolita. Później, wraz ze wzrostem temperatury gleby, kiełkują chwasty ciepłolubne takie, jak szarłat szorstki, chwastnica jednostronna, psianka czarna czy żółtlica drobnokwiatowa.

System z zabiegiem przedwschodowym będzie miał zastosowanie, na polach, na których mogą pojawić się chwasty wcześnie kiełkujące o szybkim tempie wzrostu (np. rumian polny, rdest plamisty i kolankowaty, samosiewy rzepaku). Gatunki te mogą bardzo szybko osiągnąć fazę 2-4 liści, kiedy to nie będzie już sposobu na ich zwalczenie. System ten zabezpiecza plantację przed wschodzącymi chwastami już na początku wegetacji buraków, ale nie zapewnia pełnej skuteczności chwastobójczej, może prowadzić do powstania uszkodzeń buraków, a skuteczność i długość działania użytego herbicydu uzależniona jest w dużym stopniu od temperatury powietrza i wilgotności gleby (wyższa skuteczność, gdy gleba jest wilgotna i jest ciepło). Można go polecać na polach o kiepskiej agrotechnice, która nie sprzyja prawidłowemu i równomiernemu kiełkowaniu oraz wzrostowi buraków, natomiast nie stwarza takich problemów chwastom. Należy jednak pamiętać o tym, że skuteczność pierwszego opryskiwania uzależniona jest w dużej mierze od przebiegu pogody, a zwłaszcza od uwilgotnienia gleby. W przypadku nadmiernego jej przesuszenia może wystąpić brak działania chwastobójczego zastosowanych środków. W zabiegu przedwschodowym mają zastosowanie takie substancje aktywne herbicydów, jak: chlorydazon, lenacyl i metamitron.

Na plantacjach o poprawnej agrotechnice i mniejszym zagrożeniu zachwaszczeniem oraz gdy istnieje możliwość wystąpienia chwastów później wschodzących, zabiegi chemiczne można ograniczyć tylko do oprysków po wschodach rośliny uprawnej. System ten umożliwia precyzyjne zastosowanie środka, bez ponoszenia nadmiernych wydatków (oprysk wykonuje się tylko w przypadku wyraźnej potrzeby). Metoda ta zazwyczaj zapewnia wysoką skuteczność niszczenia młodych chwastów niskimi dawkami herbicydów, wysoką selektywność niskich dawek herbicydów w stosunku do buraków, lecz może powodować ryzyko niewykonania zabiegu w terminie, w przypadku niekorzystnego przebiegu pogody (kilkudniowe deszcze, silne wiatry).

Następną, bardzo ważną decyzją, będzie wybór konkretnego herbicydu lub mieszaniny środków. Aby dokonać trafnego wyboru trzeba koniecznie znać stan i stopień zachwaszczenia plantacji, gdyż nie ma herbicydów uniwersalnych, a każdy ze środków posiada ściśle opisany przez producenta zakres działania i spektrum niszczonych chwastów. Dlatego najpierw trzeba zdiagnozować problem, a dopiero na tej podstawie dobrać właściwe „lekarstwo” (herbicyd) do jego rozwiązania. W tym celu niezbędna jest lustracja plantacji i oznaczenie występujących na niej gatunków chwastów. Oczywiście nie jest to łatwe, gdyż są one we wczesnych fazach wzrostu i nie zawsze ma się pewność co do trafnego rozpoznania gatunków. Pomóc w tym mogą artykuły, które ukazują się co jakiś czas w fachowej prasie rolniczej lub atlasy chwastów oferowane przez producentów środków. Wiele przydatnych informacji na ten temat dostępnych jest w Internecie.

Sam trafny wybór właściwego środka nie gwarantuje jeszcze sukcesu w odchwaszczaniu. Kolejnym ważnym zagadnieniem jest wykonanie zabiegu w optymalnym terminie i we właściwych warunkach pogodowych. Pierwsze, i zarazem najważniejsze opryskiwanie, należy wykonać wtedy, gdy pojawią się liścienie kiełkujących chwastów. Każde opóźnienie zabiegu może mieć wpływ na znaczący spadek skuteczności. Kolejne zabiegi należy przeprowadzić, w miarę pojawiania się nowych wschodów chwastów, co najczęściej ma miejsce co 7 do 14 dni. Najlepsze działanie herbicydów ma miejsce, gdy występuje wysoka wilgotność powietrza i gleby, wiatr nie powoduje znoszenia cieczy opryskowej, a temperatura powietrza mieści się w przedziale od 10 do 20^oC. Z wykonaniem zabiegu należy się wstrzymać, gdy zapowiadane są opady deszczu lub przymrozki, natomiast w wypadku zbyt wysokich temperatur herbicydy należy stosować wieczorem lub wcześnie rano, gdy jest chłodniej.

Obecnie w handlu dostępnych jest nieco ponad 80 herbicydów pozwalających skutecznie eliminować chwasty dwuliścienne oraz ponad 20 środków do zwalczania gatunków jednoliściennych. Wiele z nich, pomimo różnych nazw handlowych, charakteryzuje się zbliżonym składem i działaniem. Ważne jednaj jest, aby środek zwalczał wszystkie gatunki chwastów pojawiające się w danej chwili na plantacji. Dlatego, w celu łatwiejszego zorientowania się w asortymencie środków, w tabelach przedstawiono wrażliwość najważniejszych gatunków chwastów na substancje aktywne herbicydów. Oczywiście dane te służą jedynie pewnej orientacji, natomiast szczegółowych informacji odnośnie spektrum zwalczanych chwastów, dawek i terminów stosowania oraz możliwości użycia w mieszaninach należy szukać w etykietach konkretnych herbicydów. Informacje w nich zawarte pozwolą uchronić użytkowników przed przykrymi niespodziankami, które mogą wyniknąć z użycia środka w nieodpowiednim terminie lub dawce czy z zastosowania herbicydu łącznie z innymi, nie zalecanymi środkami ochrony roślin. Pełne teksty etykiet środków ochrony roślin są dostępne na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w zakładce: Informacje Branżowe ® Produkcja Roślinna ® Ochrona Roślin ® Wyszukiwarka i etykiety środków ochrony roślin.

Tabela 1. Wrażliwość wybranych gatunków chwastów jednoliściennych na substancje aktywne herbicydów stosowane w ochronie buraka cukrowego.

Tabela 2. Wrażliwość wybranych gatunków chwastów dwuliściennych na substancje aktywne herbicydów stosowane w ochronie buraka cukrowego.