Powschodowe zwalczanie chwastów w kukurydzy

Powschodowe zwalczanie chwastów w kukurydzy

mgr inż. Tomasz Snopczyński
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu

Podstawowym warunkiem powodzenia zabiegów chwastobójczych jest wybór preparatu, którego zakres działania będzie obejmował występujące na plantacji gatunki chwastów. Taką możliwość, również na stanowiskach, których nie znamy i nie potrafimy dokładnie przewidzieć z jakiego rodzaju zachwaszczeniem będziemy mieć do czynienia, dają herbicydy zastosowane w terminach powschodowych. Przy tego rodzaju opryskach ważna jest umiejętność rozpoznawania chwastów w najmłodszych stadiach rozwojowych, bowiem egzemplarze bardziej wyrośnięte, które łatwiej zidentyfikować, są na ogół niszczone zdecydowanie gorzej.

Kukurydza ze względu na siew w szerokiej rozstawie rzędów, początkowo powolny wzrost oraz pionowy pokrój, jest przez kilka tygodni po wschodach bardzo mało konkurencyjna dla innych roślin. Okresem, w którym obecność zachwaszczenia jest najbardziej niepożądana i może spowodować największe straty plonu, jest czas od wschodów do fazy ok. 8-10 liści właściwych kukurydzy. Wówczas nawet niezbyt długa obecność zachwaszczenia może wpłynąć negatywnie na jej wzrost i rozwój. W jednym z badań zrealizowanych w IUNG-PIB ustalono, że już 2 tygodniowy okres konkurencji pomiędzy kukurydzą a chwastnicą jednostronną i szarłatem szorstkim występującymi w stopniu masowym, może przyczynić się nawet do 10% straty plonu. Dlatego istotne jest, aby prowadzić regularne lustracje plantacji i na bieżąco monitorować aktualny stopień i stan zachwaszczenia, co pozwoli na wybór optymalnego terminu na przeprowadzenie zabiegu.

Asortyment środków chwastobójczych przeznaczonych do powschodowej ochrony kukurydzy jest aktualnie szeroki. Na rynku dostępne są preparaty, które bazują na ponad dwudziestu substancjach aktywnych należących do różnych grup chemicznych. Przed zakupem herbicydu warto dowiedzieć się jaki jest mechanizm jego działania i zadbać aby był on odmienny od mechanizmu działania preparatu zastosowanego w przedplonie. Ma to bardzo duże znaczenie praktyczne, gdyż pozwala na ograniczenie ryzyka selekcji populacji chwastów odpornych, z których zwalczaniem możemy mieć później problemy. Obecnie po wchodach kukurydzy możemy stosować substancje o  następujących mechanizmach działania:

• inhibitory fotosyntezy na poziomie fotosystemu II np. bromoksynil, terbutylazyna. Do tej grupy zaliczana jest także atrazyna, obecnie wycofana z użycia na terenie UE, niegdyś najpopularniejsza substancja aktywna stosowana w kukurydzy.
• inhibitory syntazy ALS/AHAS np. florasulam, foramsulfuron, jodosulfuron metylosodowy, nikosulfuron, rimsulfuron, tienkarbazon metylu, tifensulfuron metylu, tritosulfuron. Blokowany przez herbicydy enzym bierze udział w powstawaniu aminokwasów o rozgałęzionych łańcuchach, które są niezbędnym składnikiem białek.
• inhibitory biosyntezy karotenoidów np.: izoksaflutol, mezotrion, sulkotrion, tembotrion oraz topramezon. Karotenoidy biorą udział w procesie fotosyntezy oraz działają ochronnie na chlorofil. Zahamowanie powstawania karotenoidów prowadzi do zniszczenia chlorofilu.
• inhibitory tworzenia mikrotubuli lub inhibitory podziałów komórkowych np. pendimetalina, metolachlor, petoksamid. Herbicydy należące do tej grupy zaburzają proces podziału komórek roślinnych.
• inhibitory karboksylazy acetylokoenzymu A np. cykloksydym. Działanie tej grupy herbicydów polega na blokowaniu powstawania kwasów tłuszczowych.
• substancje o działaniu podobnym do auksyny – IAA (tzw. regulatory wzrostu) np. 2,4-D, dikamba, fluroksypyr i MCPA. Powodują zakłócenia w równowadze hormonalnej roślin, w powstawaniu kwasów nukleinowych i białek oraz podziałach komórkowych. Substancje 2,4-D i MCPA to jedne z pierwszych syntetycznych herbicydów, które zostały odkryte już w latach 40tych ubiegłego wieku. Preparaty te, pomimo obecności na rynku już od kilkudziesięciu lat, do dziś są powszechnie wykorzystywane w ochronie roślin uprawnych, co zawdzięczają swej wysokiej skuteczności chwastobójczej względem gatunków dwuliściennych.

Może mieszaniny?

Dobrym rozwiązaniem w ochronie plantacji jest wykorzystywanie mieszanin substancji aktywnych różniących się mechanizmem działania. Wówczas, poza zwiększeniem zakresu zwalczanych gatunków, przeciwdziałamy również selekcji populacji chwastów odpornych. Co więcej, wyniki badań naukowych sugerują, że takie działania mogą być bardziej skuteczne w zapobieganiu odporności niż wyłącznie przemienne stosowanie herbicydów. Warto przypomnieć, że sporządzanie mieszanin herbicydów na własną rękę, o ile są one zarejestrowane w danej roślinie uprawnej, a terminy ich stosowania się pokrywają, jest obecnie dozwolone (chyba, że etykieta zawierałaby wyraźny zakaz łączenia środka ochrony roślin). Musimy w takiej sytuacji przestrzegać tzw. dobrej praktyki ochrony roślin, dysponować odpowiednią wiedzą i doświadczeniem oraz mieć świadomość, że ewentualne niekorzystne efekty stosowania niezarejestrowanej mieszaniny (np. niższa skuteczność, uszkodzenia rośliny uprawnej) będą wyłącznie naszym problemem. Z tego powodu bezpieczniej jest korzystać z fabrycznych preparatów  wieloskładnikowych (dla kukurydzy dostępnych jest wiele dwu i trójskładnikowych preparatów, patrz tabela 1) lub sporządzać mieszaniny na podstawie zaleceń podawanych w etykietach, które zostały opracowanych przez producentów środków. Są to kombinacje sprawdzone, poprzedzone badaniami laboratoryjnymi i polowymi.

Co wpływa na skuteczność zabiegów powschodowych

Na skuteczność działania herbicydu, poza wrażliwością gatunkową chwastów, ma wpływ wiele różnych czynników. Bardzo istotne są warunki pogodowe panujące przed, w trakcie oraz po oprysku. Mogą one w znacznym stopniu modyfikować efektywność chwastobójczą. Niekorzystna dla działania herbicydu jest zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka temperatura. Niskie temperatury spowalniają metabolizm roślin i mogą niekorzystnie wpłynąć na pobieranie substancji aktywnej oraz spowolnić jej transport w chwastach. Z kolei dłuższe okresy wysokich temperatur poprzedzających zabieg mogą spowodować zmiany w morfologiczno-anatomicznej budowie roślin, które broniąc się przed nadmierną utratą wody zamykają aparaty szparkowe i wytwarzają grubszą warstwę kutykuli na liściach, która działa ograniczająco na  wchłanianie herbicydu. Wyższa temperatura w trakcie zabiegu może do pewnego stopnia zwiększyć skuteczność chwastobójczą, jednak wiąże się to również ze wzrostem ryzyka uszkodzenia roślin uprawnych. Poza tym, zbyt wysoka temperatura przy równocześnie niskiej wilgotności powietrza powoduje, że najdrobniejsze krople cieczy opryskowej wysychają już w powietrzu, a te które osiądą na roślinach mogą ulegać krystalizacji. Warunki termiczne dogodne do działania wielu herbicydów zawierają się w przedziale 10-25°C, jednak zawsze należy się upewnić, czy nie ma innych zaleceń w tym zakresie.

O szkodliwości opadów atmosferycznych występujących bezpośrednio po aplikacji środków nalistnych, nie trzeba nikogo przekonywać. Herbicyd w takiej sytuacji może zostać spłukany z rośliny nim zostanie pobrany. Szybkość absorpcji herbicydu jest zależna m.in. od rodzaju substancji aktywnej oraz gatunku rośliny. Ogólnie przyjmuje się, że 4 godziny jest czasem wystarczającym na pobranie większości herbicydów aplikowanych nalistnie.

Bardzo ważnym czynnikiem decydującym o skuteczności herbicydów, jest faza rozwojowa chwastów podczas zabiegu. Gatunki kiełkujące z nasion są na ogół bardziej wrażliwe krótko po wchodach, w fazie ok. 4 liści właściwych. Później wrażliwość może ulegać szybkiemu obniżeniu. Z kolei chwasty wieloletnie, pochodzące z rozmnażania wegetatywnego (np. wyrastające z rozłogów), mogą być bardziej podatne na działanie środków chwastobójczych w późniejszych stadiach – w czasie gdy asymilaty z procesu fotosyntezy przemieszczają się już do organów podziemnych.

Za efektywne działanie herbicydu odpowiadają także czynniki, które są całkowicie zależne od osoby prowadzącej oprysk, np. jakość wody wykorzystanej do sporządzenia cieczy roboczej (niekorzystna jest obecność różnego rodzaju zanieczyszczeń), sprawność sprzętu do aplikacji, czy dawka herbicydu. Kluczowe informacje dotyczące warunków prowadzenia zabiegu podawane są w etykiecie-instrukcji środków ochrony roślin, należy się z nimi zapoznać i ściśle ich przestrzegać.

Tabela 1. Mechanizm działania herbicydów wykorzystywanych po wschodach kukurydzy