Czas na nawożenie fosforowo – potasowe

dr Urszula Sienkiewicz-Cholewa

Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli IUNG-PIB w Puławach

Czas na nawożenie fosforowo – potasowe

Fosfor i potas to po azocie dwa najważniejsze składniki pokarmowe odpowiedzialne za wytworzenie wysokiego plonu o dobrej jakości.  Fosfor buduje komórki roślinne i odpowiada za prawidłowy przebieg zachodzących w nich procesów fizjologicznych: syntezy kwasów nukleinowych, fotosyntezy, oddychania i metabolizmu białek i węglowodanów.  Potas również jest niezastąpiony w wielu procesach życiowych roślin: reguluje gospodarkę wodną, odpowiada transport składników mineralnych, syntezę węglowodanów, kwasów nukleinowych i białek oraz ich przemieszczanie w roślinie. Przyswajalną formą fosforu pobieraną przez korzenie roślin są jony kwasu ortofosforanowego H₂PO₄^–, a potasu jony K⁺. Dostępność przyswajalnych form obu składników i pobieranie przez rośliny zależy od naturalnej zasobności gleby,  zawartości materii organicznej, odczynu gleby (optymalne  pH 5,5-7,2) oraz od wilgotności, wpływającej na szybkość transportu jonów do korzeni.

W kraju stan zasobności w fosfor gleb użytkowanych rolniczo jest niezadawalający – niską zawartość fosforu wykazuje ponad 30% gleb. Jednak od wielu lat najbardziej deficytowym makroelementem w polskim rolnictwie jest potas, którego niedostatek występuje aktualnie w 60% UR. Spośród czynników ograniczających żyzność naszych gleb i plonowanie roślin niedobory potasu zajmują drugie miejsce po zakwaszeniu (45% gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych). Proces ubożenia gleb w ten składnik ciągle się pogłębia, ponieważ zużycie nawozów potasowych w Polsce wielkości około 30 kg K₂O/ha jest znacznie mniejsze w stosunku do rzeczywistych potrzeby nawożenia. W kraju w ostatnich latach występują długotrwałe okresy suszy glebowej i potas zwiększając odporność roślin w warunkach stresu wodnego pozwala  na oszczędne i efektywne gospodarowanie wodą glebową i opadową. Niedobór fosforu i potasu w okresach największego zapotrzebowania roślin zawsze powoduje obniżenie plonu i pogorszenie jego jakości (tab. 1).

Tab. 1. Fazy największego zapotrzebowania roślin na fosfor i potas i skutki niedoboru

Nawożenie zgodnie z potrzebami roślin

Aby uzyskać dobry plon należy pamiętać o corocznym nawożeniu roślin fosforem i potasem. Z praktyki rolniczej wiadomo, że najlepsze efekty plonotwórcze przynosi  przedsiewnie nawożenie tymi składnikami, ponieważ rośliny potrzebują ich już od początku rozwoju. Dawki nawozowe powinny być dostosowane do aktualnej zasobności gleby w fosfor i potas oraz potrzeb pokarmowych roślin, zależnych od wielkości pobrania składnika z plonem. Potrzeby pokarmowe liczymy mnożąc wielkość plonu oczekiwanego (realnego do uzyskania w warunkach gospodarstwa) przez pobranie składnika na jednostkę plonu konkretnego gatunku wraz z odpowiednią ilością słomy (tab. 2).

Przykład: Pobranie K₂O przez rzepak ozimy – szacowany plon 3 t/ha X 40 kg/t = 120 kg K₂O       tj. 100 kg K (przelicznik na czysty składnik – 0,83)

Tab. 2. Pobranie fosforu i potasu z plonem niektórych roślin uprawnych (wg IUNG-PIB)

* plon główny i uboczny

Stan zasobności gleby w fosfor i potas  poznamy przekazując próbkę gleby do analizy w okręgowej stacji chemiczno-rolniczej. Oznaczona zawartość zostanie zakwalifikowana do  zakresu zasobności bardzo niskiej, niskiej, średniej (optymalnej dla roślin), wysokiej bądź bardzo wysokiej.

W tabeli 3 przedstawiono zalecane dawki, w warunkach gleb o średniej zawartości składników przy założeniu, że produkty uboczne pozostają na polu np. słoma zbóż, rzepaku, liście buraczane itp. (Zalecenia nawozowe dla roślin uprawy polowej i trwałych użytków zielonych, IUNG–PIB w Puławach, 2010).

Tab. 3. Dawki fosforu i potasu dla wybranych roślin (kg/ha) wg wielkości plonu (t)

Korekta dawek:

• Po stwierdzeniu niskiej zawartości przyswajalnego fosforu lub potasu wielkość dawki należy zwiększyć o 30 kg P₂O₅ lub K₂O/ha, a przy z bardzo niskiej o 40–60 kg P₂O₅ lub K₂O/ha.
• Na stanowisku wykazującym bardzo wysoką składnika dawkę można obniżyć o 30–40 kg P₂O₅ lub K₂O/ha /ha, a przy wysokiej zawartości o 20 kg P₂O₅lub K₂O/ha.
• Nie zaleca się nawożenia fosforem przy zawartości w glebie większej niż 40 mg P₂O₅/100 g.
• Z nawożenia potasem rezygnujemy, gdy zawartość w glebach bardzo lekkich przekracza 35 mg K₂O/100 g, w glebach lekkich 40 mg K₂O/100 g, w glebach średnich 50 mg K₂O/100 g w glebach ciężkich 60 mg K₂O/100 g.
• W gospodarstwach, w których produkty uboczne są zbierane się z pola, dawki nawozów fosforowych należy zwiększyć ok. 20%, a dawki nawozów potasowych o 60–80%.

Termin stosowania i dobór nawozu

Nawozy fosforowe, nawet dobrze rozpuszczalne pozostawione na powierzchni gleby nie przenikają do głębszych warstw, co praktycznie wymusza konieczność stosowania fosforu przedsiewnie. Jednocześnie z nawożeniem fosforowym zaleca się stosowanie potasu, ponieważ odżywienie tym składnikiem odbywa się wyłącznie przez korzeń i interwencyjne nawożenie dolistne po zdiagnozowaniu niedoboru w roślinach jest niemożliwe.

Do corocznego nawożenia fosforem preferowane są  nawozy dobrze rozpuszczalne w wodzie, jednoskładnikowe, szybko działające superfosfaty (superfosfat prosty, superfosfat granulowany). Podstawowym źródłem potasu są sole potasowe, a najbardziej popularnym nawozem jest chlorek potasu KCl znany na rynku jako sól potasowa, zawierający 60% K₂O. Sole potasu można mieszać z superfosfatami czy fosforanem amonu, co umożliwia jednoczesny wysiew nawozów. Bardzo dobre rezultaty plonotwórcze daje stosowanie nawozów wieloskładnikowych granulowanych, zawierających fosfor, potas i azot, w postaci Nitrofoski (NPK Mg), Polifoski (PK, NPKMg),  Polimagu (NPK MgS) czy Polidapu (NP).